2-mavzu. G’o’za madaniy turlarini ko’sagi morfologiyasi va bir biridan farqi

2-rasm. Ko’sakning ichki tuzilishi:
a - ko’ndalang kesimi; b - uzunasiga kesimi: 
1 - g’o’za po’chog’i; 2 - chanoq xonasi; 3 - markaziy urug’bandi; 4 - chigit;
5 – ko’sakning pishganda ochiladigan chizig’i (choki) 
 
Ko’sak 50-60 kunda pishib yetiladi, keyin u quriydi va ko’sak choklari yorilib, 
chanoqlari asta-sekin atrofga keriladi. G’o’zaning shunday turlari ham borki, ularning 
yetilgan ko’sagi salgina ochiladi yoki butunlay ochilmaydi. Ko’saklarning ochilish 
darajasi g’o’zaning irsiy belgisi hisoblanib, har xil g’o’za turlari va navlarida yetilgan 
ko’saklarning ochilish darajasi turlicha bo’ladi. Masalan, g’o’zaning G.xirzutum 
turiga oid navlarida ko’saklar juda yaxshi ochiladi, ba’zan chanoq uchlari haddan 
tashqari chetga tomon himarilib, qirralari pastga tomon egilgan bo’ladi. G.barbadenze 
turiga mansub g’o’zalarda esa ko’saklari yaxshi ochilsa ham, lekin u G.xirzutum tur 
g’o’zalarnikiga o’xshab yaxshi ochilmaydi. 
G.arboreum turiga oid g’o’zalarda ham ko’saklari yaxshi ochiladi. 
G.xerbaseum turiga mansub ko’pchilik g’o’za navlarida ko’saklari yaxshi ochilmaydi, 
ayrim yetilgan ko’saklar esa uchidan salgina yoriladi, xolos. Lekin bu turga oid ayrim 
g’o’za navlarida ko’saklari o’rtacha va hatto yaxshi ochiladiganlari ham bo’ladi. 
O’sish sharoiti yaxshi bo’lgan har bir tup g’o’za 80-100 tagacha va undan ham 
ko’proq hosil elementlari paydo qilishi mumkin. Lekin amalda kuzga, ya’ni paxta 
terimiga borib ko’chat qalinligi me’yorda bo’lgan paykallarda har bir tup o’simlikda 
ko’sak soni ancha kamayganligi kuzatiladi. 
Ayrim dalalarda ba’zan 30-40-50 tagacha ko’sak hosil qilgan, yaxshi 
rivojlangan alohida g’o’za tuplarini uchratish mumkin. Respublikamiz sharoitida 
vegetasiya davri oxiriga borib 100-150 ta va undan ham ko’p ko’sak saqlab qolgan 

---

g’o’za tuplari uchraganligi ma’lum. Bu dalillar g’o’zaning mo’l hosil to’plashida hali 
bizda juda katta potensial imkoniyatlar mavjudligini ko’rsatadi. Odatda, g’o’za tupida 
vegetasiya davomida paydo bo’lgan hosil elementlarining asosiy qismi to’kilib ketadi. 
Aniqlanishicha, odatda shona, gul va 10 kunlikkacha bo’lgan tugunchalar (yosh 
ko’sakchalar) ko’proq to’kiladi.