2-мавзу. Фукаро мухофазасининг хукукий асоси Фуқаро муҳофазаси соҳасида қабул қилинган Ўзбекистон Республикаси Қонунлари

Геологик ва гидрометеорологик хавфли ҳодисалар.
Геологик хавфли ҳодисалар.
Зилзила одамлар ўлимига, маъмурий-ишлаб чиқариш биноларининг, технологик асбоб-ускуналарнинг, энергия таъминоти, транспорт коммуникациялари тизимларининг, уй-жойларнинг турли даражада бузилишига, ишлаб чиқариш ва инсонлар ҳаёт фаолиятининг издан чиқишига олиб келади.
Кўчки, ўпирилиш, тупроқ емирилиши инсонлар ўлими, хўжаликларга шикаст етишига, одамларни хавфсиз жойга кўчирилишига сабаб бўлади.


Гидрометеорологик хавфли ҳодисалар.
Қор кўчиши, кучли шамол (довул), жала каби об-ҳавонинг кескин ўзгариши натижасида турли дам олиш масканларига, сайёҳлар ва спортчиларнинг жароҳатланишига, аҳоли пунктларига жиддий зарар етказилишига сабаб бўлувчи нохуш вазиятлар мажмуаси.
Сел, сув тошқини, тўпланиши оқибатида фаровон ҳаётни издан чиқарувчи, аҳоли турар жойларига, саноат ва қишлоқ хўжалиги объектларига жиддий таъсир кўрсатиши натижасида шошилинч кўчириш тадбирлари билан тугалланадиган хавфли вазиятлар.
Юқорида қайд қилинган табиий офатлар содир бўлиш кўлами, яъни улар қамраб олган ҳудудларнинг катталигига қараб локал, маҳаллий, республика ва трансчегарали турларга бўлинади.
Қуйида геологик ва гидрометеорологик хавфли ҳодисалар юзага келтирадиган табиий офатларнинг тафсилотлари ва хусусиятларини кенгроқ мушоҳада қиламиз.


3-мавзу. Фавқулодда вазиятлар ва уларнинг таснифи ”
Режа:

1. 
   Фавқулодда вазиятларнинг вужудга келиш сабаблари.
   
2. 
   Фавқулодда вазиятларнинг умумий таснифи.
   
3. 
   Фавқулодда вазиятларни башоратлаш ва шароитга бахо бериш тартиби.
   

Ўзбекистон Республикаси ҳудудининг геологик-географик ўзига хослиги табиий хусусиятдаги турли фавқулодда вазиятларнинг рўй бериш эҳтимолини юзага келтиради. Хавфли табиий жараёнлар (зилзила, ер чўкиши, селлар, ўпирилиш, геологик емирилиш (карст), ер ости сувларининг кўтарилиши, сув сизиб чиқиши (суффозия ва ҳоказо) республика ҳудудида фаол ривожланаяпти. Уларнинг аҳоли пунктлари, саноат-фуқаро объектлари, дам олиш ҳудудлари, автойўллар ва каналларнинг алоҳида қисмлари яқинида тобора кўпроқ юзага келиши катта моддий зарар етказмокда.

Фавқулодда вазиятлар муаммоси кўп жихатларни ўз ичига олади, шу билан бирга тинчлик ва уруш вақтидаги Фавқулодда вазиятларнинг пайдо бўлиши ҳам шуни ҳисобга олган ҳолда Фавқулодда вазиятларга умумий ҳарактеристикани бериш мумкун, бу табиий офат, ишлаб чиқариш аварияси, транспортдаги фалокатлар, экологик фожиялар, уруш даврида душман томонидан турли қуролларни қўллаш ва шу воқеаларнинг аҳолининг ҳаётий фаолиятини ёмонлашувига, иқтисодий зарарларга ижтимоий ва табиий фожиаларга олиб келувчи омиллардир.
1. Фавқулодда вазиятлар хавфнинг тарқалиш тезлигига кўра, қуйидаги гуруҳларга бўлинади:
а) тасодифий ФВ - ер силкиниши, портлаш, транспорт воситалардаги авариялар ва бошқалар;
б) шиддатли ФВ - ёнғинлар, заҳарли газлар отилиб чиқувчи портлашлар ва бошқалар;
в) мўътадил (ўртача) ФВ - сув тошқинлари, вулқонларнинг отилиб чиқиши, радиоактив моддалар оқиб чиқувчи авариялар вабошқалар;
г) равон ФВ - секин-аста тарқалувчи хавфлар: қурғоқчилик, эпидемияларнинг тарқалиши, тупроқнинг, ифлосланиши, сувни кимёвий моддалар билан ифлосланиши ва бошқалар.
2. Фавқулодда вазиятлар яна тарқалиш миқёсига (шикастланганлар сонига ҳамда моддий йўқотишлар миқдорига қараб) кўра 4 гуруҳга бўлинади:
1. Локал (объект миқёсидаги) ФВ;
2. Маҳаллий ФВ;
3. Республика (миллий) ФВ;
4. Трансчегаравий (глобал)

Ҳар бир Фавқулодда вазиятлар ўзининг физик моҳиятига, фақат ўзига хос пайдо бўлиш сабабаларига, ҳаракатлантирувчи кучига, ривожланиш, одамга ва унинг яшаш муҳитига таъсир қилиш характерига эга. Шундан келиб чиқиб Фавқулодда вазиятларни қуйидагича таснифлаш мумкин:

1.Пайдо бўлиш сабаби бўйича;
2.Тарқалиш тезлиги бўйича;

3. 
   Жарохатловчи омилларнинг тарқалиш масштаби бўйича;
   

1. Пайдо бўлиш сабаби бўйича Фавқулодда вазиятларни қуйидаги синфларга ажратиш мумкин:

а) табий офатлар;
б) техноген фалокатлар;
в)антропоген
г) экологик фожеалар;