2-mavzu. Fotosintez va pigmentlar. Fotosintezning yorug‘lik va qorong‘ulik reaksiyalari

 
Fotosintezning C
3
, C
4
 va CAM yo‘llari 
Fotosintezning C
3
-yo‘li.
Fotosintez jarayonida CO
2
ning o‘zlashtirish yo‘lini 1946-1956 yillarda 
Koliforniya dorilfununida, amerikalik bioximik M.Kalvin va uning xodimlari aniqladilar. Shuning uchun 
ham u Kalvin sikli deb ataladi. Keyingi yillardagi izlanishlarning natijalari ko‘rsatishicha, bu sikl hamma 
o‘simliklarda sodir bo‘ladi.
 
Birinchi asosiy vazifa CO
2
o‘zlashtirilishi oqibatida vujudga keladigan dastlabki organik moddani 
aniqlash edi. Aytish lozimki, mazkur jarayonda hosil bo‘ladigan uglevodlarni aniqlash juda qiyin, chunki 
miqdor jixatidan kam bo‘lgan turli-tuman oralik moddalar hosil bo‘ladi.
 
Bu vazifani xal qilish uchun M. Kalvin uglevodning radioaktiv atomlaridan (nishonlangan 
14
C) 
foydalaniladi. Radiaktiv 
14
S ning yemirilish davri 5220 yulga teng bo‘lib, tajriba o‘tkazish uchun juda 
qulay hisoblanadi. Bir hujayrali suv uti xlorella nishonlangan 
14
CO
2
bo‘lgan sharoitda har xil muddatlarda 
saqlanadi va fiksatsiyalanadi. Fiksatsiyalangan suv o‘tlarida hosil bo‘lgan organik moddalar 
xromotografiya usuli bilan bir-biridan ajratiladi va radioavtografiya usulini qo‘llash bilan har bir organik 
modda tarkibidagi 
14
S miqdori aniqlandi. Natijada 5 sekundda 
14
S ning 87 fosfoglitserat kislotasida 
qolganlari esa boshqa moddalar tarkibida topildi. Bir minutdan keyin esa nishonlangan 
14
S bir qancha 
organik va aminokislotalar tarkibida qayd etildi. Shunday kilib, karbonat angidridning o‘zlashtirilishi 
natijasida hosil bo‘ladigan dastlabki modda fosfoglitserat kislota ekanligi ma’lum bo‘ldi.
2
 
M.Kalvin nishonlangan R
32
va S
14
dan foydalanish natijasida fosfoglitserat kislotasining hosil 
bo‘lishi yo‘lini ham aniqlandi. Uning nazariyasi bo‘yicha CO
2
ning dastlabki o‘zlashtirilishi uchun 
akseptorlik vazifasini