2-Мавзу: Фалсафий тафаккур тараққиёт босқичлари. Шарқ фалсафаси

2-Мавзу: Фалсафий тафаккур тараққиёти босқичлари: Шарқ фалсафаси

Маъруза режаси:

• 1. Марказий Осиёдаги энг қадимги диний-фалсафий қарашлар.
• 2.Қадимги Ҳиндистон ва Хитойдаги фалсафий фикрлар.
• 3.Ислом динининг фалсафий таълимоти. Тасаввуф таълимоти.
• 4.Шарқ уйғониш даври фалсафаси (Беруний, Форобий, ибн Сино).
• 5. Темурийлар давридаги илмий-фалсафий қарашлар.

Марказий Осиёдаги энг қадимги диний-фалсафий қарашлар

• 1. Зардўштийлик таълимоти
• 2. Буддавийлик таълимоти
• 3. Моний таълимоти
• 4. Маздак таълимоти

Зардўштийлик таълимоти

• Эрамиздан аввалги X асрдан эрамизнинг VII асрларигача бўлган диний-фалсафий таълимотлардан бири. Асосчиси Зардўшт. Муқаддас китоби – «Авесто».Бу таълимотга кўра оламнинг асосида олов ётади. «Авесто»даги асосий ғоя – «эзгу фикр, эзгу сўз, эзгу амал». Олам 2та қарама-қарши кучлар –эзгулик ва ёвузлик кучлари ўртасидаги курашдан иборат.

Буддавийлик таълимоти

• Қадимги Ҳиндистонда эр.авв.VI аср охири-V аср бошларида вужудга келган. Асосчиси Гаутама деган шахс, лақаби “Будда”, яъни “нурланган”. Бу таълимот Марказий Осиёга эр.авв.II-I асрларда кириб келган.Исломга қадар қадимги динлар орасида жуда катта ўрин тутган. Кушонлар даврида буддавийлик дини ҳукмрон динга айланган.Ислом ҳукмрон динга айланиши билан заифлашиб кетган.

Моний таълимоти

• Зардўштийлик ва христианликнинг синтезлашуви натижасида вужудга келган. Моний форс ва араб тилларида бир неча рисолалар ёзган. Лекин улар бизгача етиб келмаган. Моний ҳатто «Монийлик ёзуви» номли алифбо ҳам тузган. унинг таълимотича, ҳаётда даставвал нур дунёси – яхшилик ва зулмат дунёси- ёвузлик бўлган. Улар ўртасида абадий кураш боради.

Маздак таълимоти

• У эрамизнинг V-VI асрларида кенг тарқалган эди. Унинг асосчиси Маздак (470-529 йиллар) бўлган. Халқнинг озодлик, эркинлик, ҳурлик йўлида олиб борган ҳаракатларига раҳнамолик қилган. Маздакийлик ижтимоий тенгсизликни бартараф этиш йўлида курашга даъват этувчи мафкура сифатида хизмат қилган. Унда асосий ёвузлик-бойликка ҳирс қўйиш ва ўта камбағаллик қораланади.