2-mavzu. Energiya zahiralari va ulardan foydalanish

2-mavzu. Energiya zahiralari va ulardan foydalanish.

Umumiy tushunchalar. Qayta tiklanmaydigan energiya manbaalari. Organik yoqilg‘ilar (yonuvchan). Yondirilgan organik manbalarning tarkibiy mahsulotlari. Noorganik yoqilg‘i. Yadroviy energiya va issiqlik ajralishning mexanizmi. Qayta tiklanuvchan energiya manbaalari.

Qayta tiklanmaydigan energiya ahamiyatini tahlil qilish va bilish muhim hisoblanadi. Shunga qaramay, sayyoramizning aksariyat qismi ushbu turdagi energiya bilan ta’minlangan. Ularning katta kamchiliklari ulardan foydalanish va ekstraktsiya paytida hosil boʻladigan ifloslanishdir. Atrof muhitning ifloslanishi jiddiy ekologik muammolarga va iqlim oʻzgarishiga olib keladi.

Qayta tiklanmaydigan energiyaning barcha turlarini va ulardan foydalanish sayyoramizga yetkazadigan oqibatlarni yaxshilab tahlil qilamiz.

Qayta tiklanmaydigan energiyani quyidagicha ta’riflash mumkin ya’ni oʻz vaqtida tugaydigan energiya manbai. Garchi ularning davomiyligi uzoq boʻlsa-da, ular oxir-oqibat tugaydi va kamroq zaxiralar qolganda, ular juda qimmatga tushadi yoki atrof-muhitni ifloslantiradi.

Aksincha, dunyoning merosxoʻrlari boʻlgan yangilanadigan energiya mavjud. Ular nisbatan qisqa vaqt ichida tabiiy ravishda tiklanishga qodir. Qayta tiklanmaydigan energiya manbalari orqali olishning usullari mavjud. Buning sababi shundaki, tabiatning ma’lum jarayonlari, masalan, neft ishlab chiqarish uchun uglerod toʻplanishi uni shakllantirish uchun 500 million yilgacha vaqt ketgan.

Shubhasiz, uglerodni qayta tiklanadigan energiya deb hisoblash mumkin edi, chunki organik moddalar tanazzulga uchraganligi sababli, neft hosil boʻladi, ammo inson miqyosida emas. Boshqacha qilib aytadigan boʻlsak, biz hozirda yoʻq boʻlib ketayotgan energiyamiz uni inson hayoti talab qiladigan darajada qayta tiklay olmaydi.

Umuman olganda, qayta tiklanmaydigan energiya yoqilgʻining ba’zi turlarini (neft, koʻmir, uran ...) iste’mol qiladigan energiya hisoblanadi. Qayta tiklanadigan energiya boshqa turdagi energiya manbalaridan (quyosh nurlari, shamol energiyasi, gidravlik energiya, toʻlqin energiyasi va boshqalar) foydalanadi. Yaqin kelajakda yoqilgʻida vodorod kabi qayta tiklanadigan xom ashyo boʻlishi mumkinligi aytilmoqda.