|
| | - Аҳоли жон бошига ЯИМ, АҚШ долл
| - Истеъмол баҳолари индекси
| | - Демократия ривожланиш индекси
| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |
- Эконометрик моделдаги ўзгарувчиларнинг турлари
- Экзоген -(боғлиқ бўлмаган, Хi) уларнинг қийматлари моделдан ташқарида берилади
- Эндоген -(боғлиқ, Y) уларнинг қийматлари моделнинг ичида аниқланади
- Лагли - (вақт бўйича кечикувчи) вақтнинг аввалги моментлари билан берилади ва моделда жорий ўзгарувчилар билан бирга қатнашади
- Олдиндан аниқланган - (лагли жорий экзоген ўзгарувчилар, лагли эндоген ўзгарувчилар)
- Эконометрик моделлаштириш сифати кузатувлар ҳажмига боғлиқ
- Эконометрик моделлаштириш бир қатор ижтимоий-иқтисодий масалаларни комплекс ечишга қаратилган бўлиб у бир қатор босқичлардан иборат.
- Кузатувлар сони эконометрик моделга киритилаётган омиллар сонидан 3-7 марта кўп бўлиши лозим
Эконометрик моделларни тузишда қатнашадиган иқтисодий маълумотларга қўйиладиган талаблар. - Корреляцион ва регрессион таҳлилни қўллаш вақтида, омилларни танлаб олиш ва улардан моделларда фойдаланиш, ҳамда баҳолашдаги асосий қоидалар қуйидагилардан иборат:
- 1. Омилларни ўрганиш билан қамраб олина- диган рўйхат чегараланган, омиллар эса наза- рий асосланган бўлиши лозим.
- 2. Моделга киритилган барча омиллар миқ- дор ўзгаришларга эга бўлиши керак.
- 3. Тадқиқ қилинаётган тўплам сифатли, бир жинсли бўлиши лозим.
- 4. Омиллар ўзаро функционал боғланган бўлмасликлари шарт.
- 5. Келажакда омилларни ўзаро таъсирини экстраполяция қилиш учун моделлардан фойдаланилаётган вақтда характери жиддий ўзгармаслиги, статистик мустаҳкам ва барқарор бўлиши лозим.
- 6. Регрессион таҳлилда ҳар бир омилнинг қийматига бир хил регрессияли натижавий ўзгарувчи тақсимоти нормал ёки унга яқин даражада мос келиш лозим.
- 7. Ўрганилаётган омиллар тадқиқ этилган, натижавий кўрсаткичли, мантиқан даврий бўлиши лозим.
- 8. Натижавий кўрсаткичга жиддий таъсир кўрсатадиган фақат муҳим омиллар таъсирини кўриб чиқиш лозим.
- 9. Регрессия тенгламаларига киритилган омиллар сони катта бўлмаслиги лозим. Чунки омиллар сонининг катта бўлиши, асосий омиллардан четга олиб келиши мумкин. Омиллар сони кузатишлар сонидан тўрт марта кам бўлиши керак.
- 10. Регрессия тенгламасининг омилларида турли хил хатолар таъсирида бузилишга олиб келадиган хатоликлар бўлмаслиги керак. Омиллар ўртасида функционал ёки шунга яқин боғланишларнинг мавжудлиги – мультикол -ленеарлик борлигини кўрсатади.
- 11. Кузатувлар сонини ошириш учун уларнинг маконда такрорланишидан фойдаланиш мумкин эмас. Маконда ҳодисаларнинг ўзгариши авторегрессияни вужудга келтириши мумкин. Авторегрессия эса статистикадаги мавжуд ўзгарувчилар ўртасидаги боғланишни маълум даражада бузади. Шунинг учун кўрсаткичлар динамик қаторларида регрессион боғланишни ўрганиш статистикадаги боғланишни ўрганишдан тубдан фарқ қилади.
- 12. Ҳар бир омил бўйича тақсимот нормал тақси мотга эга бўлиши шарт эмас. Бу регрессион таҳлилни натижавий, аломатли қиймат ва тасодифсиз қийматли омиллар ўртасидаги боғланишни ифодаловчи сифати да таърифлашдан келиб чиқади.
- 13. Омилларни натурал бирликда ўлчашда нисбий қийматларга нисбатан ортиқроқ кўриш лозим. Нисбий қийматлар ўртасидаги корреляция, регрессия тенгламаси параметрлари қиймати боғланиш мазмунини бузиши мумкин.
ФИКТИВ ЎЗГАРУВЧИЛАР - Фиктив ўзгарувчилар номинал ёки тартибли ўзгарувчилар ўртасидаги муносабатларни текшириш бўйича стратегияларга алоҳида эътибор қаратилган. Номинал ва тартибдаги ўзгарувчилар иккаласи ҳам чекланган миқдордаги тоифаларга эга ва одатда уларнинг сони қийматига мос келмайди.
- Номинал ўлчов бирлиги бу тартибланмаган маълумотлар қийматига айтилади.
- Номинал ўлчов гендер (эркак ва аёл) каби табиий тоифаларга, ёки талабларга (бошланғич, ўрта ва юқори қийматга эга бўлган гуруҳларга) асосланган тоифаларга бўлиниши мумкин.
- Номинал ўлчов баъзан аниқ ўлчовлар ёки икки ўлчамли (фақат иккита тоифага эга) ўлчов деб аталади.
- Ordinal (Тартибли) ўлчов бирликлари бу тартиб билан белгиланган гуруҳларга айтилади..
- Мисол учун, мақола ўқувчиларга синфнинг ўнта турини энг қизиқроқ (1 дан 10 гача) тартибда беришни сўраши мумкин. Энг қизиқарли фаолият биринчи, кейин иккинчи, учинчи ва бошқалар. (Одатий тартибдаги ўлчовлар тартиб рақамлари сифатида ифодаланади). Шундай қилиб, 1-чи фаолият 2-чи турдан кўра қизиқроқ бўлиши мумкин, аммо 2-чи фаолият учинчи даражадан бироз қизиқарли бўлиши мумкин.
| | | | - Nominal Ўлчов
- (Nominal Data)
| - Тартибда ёки кетма-кетликка эга бўлмаган маълумот
| - Сизнинг жинсингиз?
- Эркак
- Аёл
- 2. Ишлайсизми?
- Ҳа
- Йўқ
| - Тартибли ўлчов
- (Ordinal Data)
| - Тартибли ёки кетма-кетликка эга бўлган маълумот
| - Сиз Корзинка картасидан фойдаланасизми? Агар фойдалансангиз, хафта давомида неча марта?
- Ҳар доим
- Тез-тез
- Гоҳида
- Камдан-кам
- Ҳеч қачон
| 2.1. Иқтисодий маълумотларнинг статистик табиати Боғлиқ ва боғлиқ бўлмаган ўзгарувчиларни танлаш - боғлиқ бўлмаган ўзгарувчилар
- товар ва хизматларга бўлган талаби
- Ижтимоий-иқтисодий жараёнда икки хил белгилар ёки кўрсаткичлар иштирок этади
- Эконометрик моделларга қўйиладиган талаблар
Эконометрик моделларни тузишда қатнашадиган иқтисодий маълумотларга қўйиладиган талаблар.
Do'stlaringiz bilan baham: |
