2-mavzu. Axborot texnologiyalari yordamida raqobat. Reja: Strategik axborot tizimlari. Raqobat strategiyasi tushunchalari

Strategik axborot tizimi  — tashkilotning strategik istiqbolli  maqsadlarini amalga 

oshirishga oid qarorlar qabul qilishni qo‘llab-quvvatlovchi kompyuter axborot tizimidir.  

Axborot tizimlarining yangi sifatlari hattoki firmaning strukturaviy tuzilishi, uning mahsulot 

ishlab chiqarish yo‘nalishlarini o‘zgartirib, gurkirab rivojlanib ketishiga ta’sir ko‘rsatgani haqida 

ma’lumotlar ko‘pgina. Biroq shunday salbiy holatlar ham kelib chiqqanki, axborot tizimi joriy 

etilishi natijasida shtatlar soni qisqartirilishi, firmadagi ruhiy holatning o‘zgarishi kuzatilgan.  

Iste’mol  bozorida  mahsulot  ishlab  chiqarishga  yo‘naltirilgan,  o‘zining 

raqobatchilariga  ega  bo‘lgan  firma  faoliyati  misolida  strategik  axborot  tizimlarining 

sifatini  ko‘rib  chiqaylik.  Bunday  sharoitlarda  firma  raqobatchilaridan  o‘zib  ketishi 

kerak. Strategik axborot tizimidan foydalanish bunday vaziyatlarda nimalarni beradi?  

Bunday  savolga  javob  olish  uchun,  firmaning  tashqi  muhit  bilan  aloqalarini 

tushunib olish kerak. Firma faoliyatiga quyidagi tashqi omillar ta’sir ko‘rsatadi: 



 

bozorda o‘z siyosatlarini yuritayotgan raqobatchilar; 

---



 

tovar xarid qilish va xizmatlardan foydalanish bo‘yicha turli imkoniyatlarga 

ega bo‘lgan xaridorlar; 



  mahsulot  ishlab  chiqarishda  xom-ashyo  va  butlovchi  qismlar  yetkazib 

beruvchi ta’minotchilarning narxlar bo‘yicha siyosati. 

Firma raqobatda yutib chiqib, bozorda o‘zining siyosatini yuritishi uchun quyidagi 

omillarga e’tibor qaratishi va strategiyalarga amal qilishi zarur: 



 

bozorda  mavjud  bo‘lgan  tovarlardan  farq  qiladigan,  yangi  tovarlar  va 

xizmatlarni yaratish; 



  firmaning  tovar  va  xizmatlari  sifati  boshqa  raqobatchi  firma  tovarlari  va 

xizmatlaridan  tubdan  farq  qiladigan,  afzalligi  e’tirof  etiladigan  yangi 

bozorlarni va sharoitlarni izlab topish; 



 

firma  o‘zga  xaridorlar  va  ta’minotchilarni  izlab  topib,  ularga  murojaat 

qilishidan  ko‘ra  har  xil  aksiyalar  asosida  muqim  xaridorlar  va 

ta’minotchilarni o‘ziga biriktirib olishi; 



  mahsulot sifatini pasaytirmagan holda uning narxini tushirish. 

Strategik  bo‘g‘in  axborot  tizimlari  yuqori  zvenodagi  boshqaruvchilar  uchun 

strukturalashtirilmagan  masalalarning  yechimini  olish,  uzoq  muddatli  rejalashtirish 

ishlarini  bajarish  imkonini  beradilar.  Asosiy  masala  –  firmaning  yoki  tashkilotning 

tashqi  muhitdagi  holatni  tahlil  qilish  va  solishtirishi  asosida  ichki  imkoniyatlari  va 

zahiralarini  baholash.  Ular  tasodifan  yuzaga  keladigan  vaziyatlarni  hisobga  olishda, 

nostandart vaziyatlarda qarorlar qabul qilishda kompyuter va telekommunikasion qaror 

qabul  qilishning  umumiy  muhit  yaratishlari  kerak.  Eng  so‘nggi  takomillashtirilgan 

dasturlardan  foydalanib,  bunday  tizimlar  ixtiyoriy  vaqtda  ko‘pgina  manbalardan  zarur 

axborotlarni yetkazib berishlari mumkin.  Ba’zi strategik axborot tizimlari uchun chekli 

analitik imkoniyatlar mavjud.  

Ushbu  tashkiliy  bo‘g‘inda  axborot  tizimlari  yordamchi  rolni  o‘ynaydilar  va 

ulardan  menejer tomonidan qaror qabul qilish  uchun zarur axborotlarni operativ  tarzda 

yetkazib berishda foydalanadilar. 

Hozirgi strategik axborot tizimlaridan ko‘p rejalilik, ko‘p funksiyaviylik sharoitida 

foydalanilayotgan  bir  paytda  ularni  yaratishning  umumiy  tamoyillari  hali  ishlab 

---

chiqilmagan.  Bu  masala  borasida  ikki  xil  nuqtai-nazarlar  mavjud:  birinchisi  -  dastlab 

maqsadlar  va  ularga  erishishning  strategik  yo‘llarini  aniqlab  olish  kerak,  so‘ng  esa 

axborot tizimlarini  unga  moslashtirish kerak; ikkinchi  nuqtai-nazar - tashkilot strategik 

axborot  tizimlaridan  o‘z  maqsadlarini  aniqlashda  va  strategik  rejalashtirishni  amalga 

oshirishda  foydalanishi  mumkin.  Lekin  kelajakda  bu  ikki  nuqtai-nazarning  umumiy 

sintezi  asosida  strategik  axborot  tizimlarini  yaratish  yaxshi  samara  berishi  e’tirof 

etilmoqda.