2-mavzu. Asosiy makroiqtisodiy ko‘rsatkichlar reja

ShTD  uy  xo„jaliklari  tomonidan  iste’mol  (C)  va  jamg‘arish  (S)  uchun 

ishlatiladi. 

ShTD =C + S 

Makroiqtisodiy  tahlilda  uy  xo„jaliklarining  ShTD  va  Yalpi  milliy  tasarrufdagi 

daromad (YaMTD) ko„rsatkichlari o„zaro farqlanadi. 

YaMTD= YaMD + Xorijdan olingan sof transfertlar 

Xorijdan  olingan  sof  transfertlar  =  Mamlakat  tashqarisidan  olingan 

transfertlar – Mamlakatdan tashqariga berilgan transfertlar) 

Yalpi  milliy  tasarrufidagi  daromad  yakuniy  iste‟mol  va  milliy  jamg„armish 

uchun ishlatiladi. 

YaMTD= Yakuniy iste’mol +Milliy jamg‘armalar 

Yakuniy  iste‟mol  uy  xo„jaliklarining  iste‟mol  xarajatlaridan  tashqari 

hukumatning iste‟molga xarajatlarini ham o„z ichiga oladi.  

 

2.5. Nominal va real Yalpi ichki mahsulot. 

 

Iqtisodiyotda  mavjud  bo„lgan  inflatsiya  jarayonlari  YaIMni  hisoblashni 

qiyinlashtiradi. Bu ko„rsatkich dinamikasi bir vaqtning o„zida ishlab chiqarilayotgan 

mahsulotlar  miqdor  va  baho  darajalarining  o„zgarishini  ifodalaydi.  Bu  shuni 

                                                           

9

 N. Gregory Mankiw.  Macroeconomics. 8 th edition. Harvard University. (NY.: Worth Publishers, 2015): 29 

10

 N. Gregory Mankiw.  Macroeconomics. 8 th edition. Harvard University. (NY.: Worth Publishers, 2015): 30 

11

 N. Gregory Mankiw.  Macroeconomics. 8 th edition. Harvard University. (NY.: Worth Publishers, 2015): 31 

---

 

10 

bildiradiki,  YaIM  miqdoriga  bir  vaqtning  o„zida  ham  ishlab  chiqarilayotgan 

mahsulotlarning fizik hajmi, ham baho darajasi o„zgarishi ta‟sir ko„rsatadi. 

Iqtisodiyotda  doimiy  inflatsiya  jarayonining  mavjudligi  makroiqtisodiy 

ko„rsatkichlarni  taqqoslama  baholarda  hisoblashni  zarur  etib  qo„yadi.  Chunki, 

inflatsiya  iqtisodiyotning  real  holatini  buzib  ko„rsatadi.  Iqtisodiyotni  tahlil  qilish, 

muammolarni aniqlash hamda boshqaruv qarorlarini qabul qilishni qiyinlashtiradi. Bu 

vazifani bajarish uchun joriy baholarda hisoblangan nominal ko„rsatkichlardan emas, 

balki  taqqoslama  (bazis)  baholarda  hisoblangan  real  ko„rsatkichlardan  foydalanish 

zarur.  Ayrim  yagona  firmadan  farqli  o„laroq  milliy  iqtisodiyotda  juda  ko„p  sonli 

tovarlar  va  xizmatlar  ishlab  chiqarilishi  sababli  ularning  barchasini  bir  varakayiga 

taqqoslama  baholarda  hisoblash  qiyin.  Shu  tufayli  YaIM  tarkibida  katta  ulushni 

tashkil  etgan  eng  muhim  tovarlar  va  xizmatlar  bahosining  o„zgarishi  koeffitsienti 

(baholar indeksi) hisoblab topilib olingan natija butun milliy iqtisodiyot uchun tadbiq 

etiladi. 

Baholar indeksini yoki inflatsiya darajasini hisoblash uchun: 

- deflator (Paashe indeksi); 

- iste‟mol narxlari indeksi(Laspeyres indeksi); 

- sanoat ishlab chiqarish baholari indekslari hisoblanishi lozim. 

Deflator ko„rsatkichi quyidagi formula bilan hisoblaganadi: