2-mashg’ulot laboratori yaishi №2

4. Qurilmaning tuzilishi.
1. Inertsiya momentini va podshipniklardagi ishqalanish kuchini aniqlaydigan qurilma devorga o’rnatilgan yaxlit diskdan iborat bo’lib, diskning o’qi ikkita tayanch podshipniklarga o’rnatilgan. Disk o’qiga ip bog’langan bo’lib, ipga yuk solinadigan palla ilingan(2-rasm). Pallaga yuk qo’yib va ipni o’qqa o’rab, yuqori holatdan qo’yib yuborilsa, yuk og’irlik kuchi ta’sirida pastga tusha boshlaydi va sistemani aylanma harakatga keltiradi. Yuk eng pastki holatga tushgach, yana o’zining inertsiyasi bilan qandaydir balandlikka ko’tariladi.


Ishni bajarish tartibi

1. 
   Disk o’qining radiusi shtangencirkul yordamida o’lchanadi.
   
2. 
   Pallaga m massali yuk qo’yiladi (yukka pallaning massasi ham qo’shiladi) va ipni o’qqa bir tekisda o’rab, palla yuqori holatga ko’tariladi.
   
3. 
   Yuk qo’yib yuborilishi bilan sekundomer ishga tushiriladi. Yuk eng pastki holatga kelganda sekundomer to’xtatilib, h₁ balandlikni o’tish uchun ketgan vaqt t yozib olinadi.
   
4. 
   Yuk eng pastki holatga tushgach, o’z inertsiyasi bilan yuqoriga ko’tariladi va bunda h₂ balandlik yozib olinadi.
   
5. 
   Yuklar miqdorini orttirib, har bir qo’yilgan yuklar uchun tajribani 5.3, 5.4 - punktlar bo’yicha bajariladi va h₁ , h₂, t kattaliklarning qiymatlari yozib olinadi.
   
6. 
   m, h₁, h₂, t kattaliklarning tajribadan olingan qiymatlari jadvalga kiritiladi.
   
7. 
   Har bir qo’yilgan yuk uchun (6) formuladan foydalanib, tayanchdagi ishqalanish kuchi f va (10) formuladan esa inertsiya momenti I hisoblanadi.
   

№