2-ma’ruza(davomi) Mavzu: Axborotlarni tasvirlash turlari va formalari. Axborotlarning o'lchov birliklari. Sanoq sistemalari. Axborotlarni kodlash. Sanoq sistemalarida arifmetik amallar bajarish

4 baytdan iborat yacheykada sonning mantissasi ishorasi bilan tartibi ishorasi bilan saqlanishi lozim. Haqiqiy sonlarning saqlanilish sxemasi quyida berilgan.

4 bayt=32 bit
7 bit tartib uchun	25 bit son mantissasi uchun

Bu sxema bo’yicha son eng katta absalyut miqdori 2⁶-1=63 ga teng, mantissasi eng katta qiymati 2²⁴-1=16777215 ga teng. Bundan ko’rinib turibdiki, mantissa 8 tadan ortiq o’nli raqamli haqiqiy sondan iborat bo’la olmaydi. Kompyuter hisoblash jarayonida mantissadagi ortiqcha raqamlarni tashlab yuboradi. Shuning uchun haqiqiy sonlar bilan bajariladigan barcha hisoblashlar har doim taqriban hisoblanadi.
EHM lari bu elektron raqamli qurilma. Elektron qurilma, shuning uchunki – har qanday axborot EHMda elektr signallar yordamida qayta ishla-nadi. Raqamli qurilma shuning uchunki, har qanday axborot sonlar yordamida tasvirlanadi.
Sonlarni yozish uchun qandaydir sanoq sistemalaridan foydalanish kerak bo’ladi.
Sanoq sistemalari.Sanoq sistemasilari deganda sonlarni yozish va tanlash qoidalarining majmuasi tushuniladi. Sonoq sistemalari ikki turga bo’linadi: pozision va pozision bo’lmagan.Pozision bo’lmagan sanoq sistemada son yozuvida ishlatiladigan raqam yozuvda egallagan joyidan qat’iy nazar bir xil qiymatni bildiradi. Rim sanoq sistemasi bunga misol bo’ladi: I-bir, V-besh, X-o’n, L-ellik, S-yuz, D-besh yuz, M-ming bildiradi. Masalan 267 quyidagicha yoziladi: CCLXVII
Pazision sistemada sonni ifodalash uchun ma’lum miqdordagi raqamlar ishlatiladi. Bu raqamlar sistemaning elementlarini, ularning soni esa sistemaning asosini tashkil qiladi. Har bir raqam ma’lum bir son qiymatini beradi. Pozision sistemada sistema elementlarining ketma ketligi ko’rinishida ifodalanadi.