5-mavzu: Stol tennisi o’yinining kelib chiqishi, qoidalari va rivojlanish tarixi. Stol tennisi o’yini texnikasi va taktikasining tasnifi
Reja
1.Tennis o’yinining paydo bo’lishi va rivojlanishi
2. Xorijiy mamlakatlarda tennis
3. O’yin taktikasi va o’rgatish usullari 4. O’yin qoidalari
5. Stol tennisida xakamlar xay’ati tarkibi
Tennis o’yinining paydo bo’lishi va rivojlanishi
Stol tennis o’yinining paydo bo’lishi tarixi.
Xar bir sport turini o’z tarixi, uning asosi va o’yinni kashfiyotchi xamda rivojlanish bosqichlari bo’lgandek, stol tennisini xam o’z tarixi va rivojlanish bosqichlari bo’lib u o’ziga xos xususiyatlarga egadir. Tarixiy ilmiy maqolalarda stol tennisini paydo bo’lishi va rivojlanishi bosqichlarda xar xil kelishmovchiliklar va qaramaqarshiliklar mavjud. Bahzi birlari bu o’yin Angliyada desa ba’zi birlari raketka va to’p bilan o’ynaladigan o’yinlari Yaponiya yoki Xitoyda deb boshorat qiladilar.
Yaponiya va Xitoy tarixi bunday sportni bo’lmaganligini ko’rsatdi. Evropa mamlakatlarida o’rta asrlarda to’p bilan o’ynaladigan katta tennis va kichik tennislarga o’xshagan o’yinlar o’ynalganligi to’g’risida ma’lumotlar bo’lgan.
XVI asrda Angliyada, Frantsiya mamlakatlarida to’p bilan o’ynaladigan o’yin o’ynalgan bo’lib, belgilangan ma’lum qoidalari bo’lmagan.
Tarixiy matariallardan shu ma’lumki 1874 yil Angliyalik Valpter Klopton, Vingfilp shaxridan yangi tennis o’yin qoidasiga ko’pdan o’xshash yangi qoida kashf qilib uni nomini sferistikoy deb nomladi. Bir yildan so’ng bu sferitik o’yin qoidasi takominlashib, yangi o’yin launtennis yoki oddiy tennis deb nomlandi.
Bu o’yin tez orada faqat ochiq maydonda emas balki maxsus yopiq binolarda o’ynala boshladi. Angliyani Yemgurlik nomli xavosida o’ynaladigan o’yin asta sekinlik bilan maxsus mexmonxonalardan maydonda, asta sekin ikkita stolda (bir-biridan mahlum oraliqda bo’lgan) keyinchalik ikkita stol biriktirilib o’rtasida setka tortilib o’ynay boshladi. 1891 yil anglichan Charlez Baykster tomonidan 19070 sonli raqam bilan yangi o’yin kashf qilganlik to’g’risida patent oladi va bu o’yinni nomini «ping-pong», yaniy raketka va stolga urilgan to’pdan chiqqan tovushga asoslanib nomlangan. Shunday qilib bu o’yin Angliya mexmonxonalarida asilzodalarni keng ko’lamda ko’ngil ochib dam olishda o’ynaladigan laun-tennis ommalashdi. Tez orada bir bo’lim (partiya) 30 xisobgacha o’ynashni belgilaydigan maxsus qoida qabul qilindi. Shu bilan birga ayollar va erkaklar maxsus kiyimlar bilan o’ynashlari an’anaga aylandi. Shunday qilib boshqa sport o’yinlar singari, stol tennisi yoki (ping-pong) Angliya vatani xisoblanganligi tarixiy maolumotlar tasdiqlaydi. Stol tennisini rivojlanishida 1894 yili anglichan muxandis Djeysa Gibsani xizmati katta bo’ldi, chunki u kichik engil fanerdan kichik ruchkali raketka kashf qildi. Asta sekinlik bilan katta raketkani o’rniga fonerlik kichik raketka va sharni yaxshi sapchishi uchun fanerli ustiga teri va boshqa matolar kleylandi va keyingi fanerga rezinka kleynalishidan mister Gudni xizmati xisoblanadi. 1903 yil mister Gud Londonda o’tkazilgan navbatdagi turnirda qaytayotib, charchaganligi va boshi og’riganligi aptekaga dori olish paytida. Velikobritaniyada 1891 yil birinchi davrlarda «ping-pong» deb nomlagan. Frantsiyada esa «ping-pong» deb yuritilgan. O’yinni bunday deb nomlanishining asosiy sabablaridan biri stol va raketka o’rtasidagi chiqqan tovush bilan bog’liq bo’lsa kerak degan fikrlar va taxminlar bor. Ko’pchilik olimlar va bu soxadagi mutaxassislar fikriga «Tennis» ikkita tushunchaga ega.
Bu o’yin tez orada faqat ochiq maydonda emas balki maxsus yopiq binolarda o’ynala boshladi. Angliyani Yemgurlik nomli xavosida o’ynaladigan o’yin asta sekinlik bilan maxsus mexmonxonalardan maydonda, asta sekin ikkita stolda (bir-biridan mahlum oraliqda bo’lgan) keyinchalik ikkita stol biriktirilib o’rtasida setka tortilib o’ynay boshladi. 1891 yil anglichan Charlez Baykster tomonidan 19070 sonli raqam bilan yangi o’yin kashf qilganlik to’g’risida patent oladi va bu o’yinni nomini «ping-pong», yaniy raketka va stolga urilgan to’pdan chiqqan tovushga asoslanib nomlangan. Shunday qilib bu o’yin Angliya mexmonxonalarida asilzodalarni keng ko’lamda ko’ngil ochib dam olishda o’ynaladigan laun-tennis ommalashdi. Tez orada bir bo’lim (partiya) 30 xisobgacha o’ynashni belgilaydigan maxsus qoida qabul qilindi. Shu bilan birga ayollar va erkaklar maxsus kiyimlar bilan o’ynashlari an’anaga aylandi. Shunday qilib boshqa sport o’yinlar singari, stol tennisi yoki (ping-pong) Angliya vatani xisoblanganligi tarixiy maolumotlar tasdiqlaydi. Stol tennisini rivojlanishida 1894 yili anglichan muxandis Djeysa Gibsani xizmati katta bo’ldi, chunki u kichik engil fanerdan kichik ruchkali raketka kashf qildi. Asta sekinlik bilan katta raketkani o’rniga fonerlik kichik raketka va sharni yaxshi sapchishi uchun fanerli ustiga teri va boshqa matolar kleylandi va keyingi fanerga rezinka kleynalishidan mister Gudni xizmati xisoblanadi. 1903 yil mister Gud Londonda o’tkazilgan navbatdagi turnirda qaytayotib, charchaganligi va boshi og’riganligi aptekaga dori olish paytida. Velikobritaniyada 1891 yil birinchi davrlarda «ping-pong» deb nomlagan. Frantsiyada esa «ping-pong» deb yuritilgan. O’yinni bunday deb nomlanishining asosiy sabablaridan biri stol va raketka o’rtasidagi chiqqan tovush bilan bog’liq bo’lsa kerak degan fikrlar va taxminlar bor. Ko’pchilik olimlar va bu soxadagi mutaxassislar fikriga «Tennis» ikkita tushunchaga ega.
