2-маъруза: Тизимларнинг тарихи. Ахборот тизимларининг терминологияси

Илмий йўналиш бўйича:

-математик;

-физик;

-химик.

Структуранинг ўз-ўзини тутиши мураккаблиги бўйича:

-оддий;

-мураккаб.

Оддий тизимлар максимум иккита ҳолатга бўлиши мумкин: ишчи ҳолатда ёки отказ ҳолатда.

Оддий тизимлар максимум иккита ҳолатга бўлиши мумкин: ишчи ҳолатда ёки отказ ҳолатда.

Мураккаб тизимлар –ўзаро алоқадор ва ўзаро ҳаракатдаги кўплаб элементлардан иборат ва мураккаб функцияларни бажариш қобилиятига эга.

Масалан: ишлаб чиқариш жараёни-бу жамият истеъмоли учун якуний маҳсулот ишлаб чиқариш жараёнидир.

Мураккаб тизим –кўплаб тасодифий ташқи факторлар ва ички факторларнинг таъсири шароитида фаолият кўрсатади. Уларни ЭҲМ да иммитацион моделлар асосидагина тадқиқот қилиш мумкин.

Ахборот тизимлари иккита синфга бўлинади:

-технологик жараён учун ахборот тизимлари;

-административ-ташкилий характердаги ахборот тизимлари.

Мураккаб тизимларда алоҳида элементнинг ёки бутун қуйи тизимнинг ишдан чиқиши доим ҳам унинг ишлаш қобилиятига таъсир этмайди. Бундай ҳолда тизимнинг фақат самарадорлик характеристикалари пасайиши мумкин. Бундай хусусият мураккаб тизимларнинг функционал кўп элементлиги билан характерланади.

Мураккаб тизимларда алоҳида элементнинг ёки бутун қуйи тизимнинг ишдан чиқиши доим ҳам унинг ишлаш қобилиятига таъсир этмайди. Бундай ҳолда тизимнинг фақат самарадорлик характеристикалари пасайиши мумкин. Бундай хусусият мураккаб тизимларнинг функционал кўп элементлиги билан характерланади.

Катта тизимларга ахборот тизимини, йирик шаҳарнинг пасажир транспортини, ишлаб чиқариш жараёнини, энергетик тизимни мисол келтириш мумкин.

Катта тизимларнинг характерли хусусиятлари:

-тизимда катта сондаги элементлар (тизимнинг мураккаблиги);

-элементлар орасидаги ўзаро алоқадорлик ва ўзаро ҳаракат;

-бошқариш структурасининг шажаравийлиги;

-бошқарув контурида албатта инсоннинг бўлиши (унга бошқаришнинг энг масъулиятли функциялари юкланади).