2-ma’ruza. Raqamli sxemotexnikaga oid asboblar va standartlar. Reja

8. Mumkin bo’lmagan amallarni aniqlash (Traps)
ASCII
(Ing. 
American 
s
tandard 
c
ode for 
i
nformation 
i
nterchange
, [ˈæski]) 
— sonli kodlarga mos keluvchi pechatli va pechatli bo’lmagan simvollar 
ifodalangan jadval nomi. Jadval 1963 yilda AQSHda ishlab chiqilgan va 
standartlashtirilgan.
ASCII jadvali o’lik raqamlar, lotin alifbesi, milliy alifbe, tinish belgilari, 
boshqaruvchi simvollarning kodlarnini aniqlaydi.
Avval ASCII 7 bit ga sig’adigan (128 simvol, 27=128) simbollarni kodlash 
uchun ishlab chiqilgan. Shuning uchun katta ettinchi razryad ma’lumotlarni uzatish 
jarayonida yuzaga keladigan xatoliklarni nazorat qilish uchun ishlatilgan. Vaqt 
o’tishi bilan ASCII 256 simvolgacha kengaytirildi (28=256). Birinchi 128ta simvol 
kodi o’zgarmadi. ASCII 8-bitli kodlashning yarmi sifatida ishlatila boshlandi 
(masalan, КОИ-8). 
Unikod
(ing. Unicode)-simvollarni kodlash standarti hisoblanib, dunyoning 
deyarli barcha yozma tillari belgilarini o’z ichuga oladi. Bugungi kunda bu standart 
Internetda asosiy hisoblanadi. Standat 1991 yilda “Unikod konsortsiumi” (
Unicode 
Consortium, Unicode Inc.
) nomli notijorat tashkiloti tomonidan taklif qilingan. Bu 
standartning qo’llanilishi turli yozuvlar tizimlaridan juda ko’p sonli belgilarni 
kodlash imkonini beradi. Unikod standarti bo’yicha kodlangan hijjatlarda xitoy 
ierogliflari, matamatik simvollar, grak alifbesi harflari, lotin va kirill alifbesi kabilar 
mavjudligi sababli kod saxifasini yoqish kerak bo’lmaydi. 
Standart ikkita asosiy qismdan tashkil topgan: Simvollarning universal 
to’plami (
Universal character set, UCS
) va kodlash oilasi (
Unicode transformation 
format, UTF
).
Simvollarning universal to’plami simvollarning Unikod standarti bo’yicha 
mumkin bo’lgan simvollarni o’z ishiga oladi va har bir simvolga U+ prefix bilan 
odatda o’n oltilik shaklda yoziluvchi manfiy bo’lmagan butun son kp’rinishida 
yoziluvchi mos kodlarni qamrab oladi (masalan, U+040F). Kodirovkalar oilasi 
simvollar kodlarini faylda yoki oqimda uzatish uchun ishlatiladi. 

---

Unikod standartida kodlar bir nechta sohalarga ajratilgan. U+0000 dan 
U+007F gacha ASII simvollar to’plamida mavjud. Keyin boshqa yozuv tizimlari 
belgilari, tinish belgilari va texnik simvollar joylashgan. Kodlarning bir qismai 
kelejakda foydalanish uchun saqlab qo’yilgan. Kirill simvollari U+0400 dan 
U+052F gacha, U+2DE0 dan U+2DFF gacha, U+A640 dan U+A69F gacha 
belgilangan.