2-маъруза. Минерал боғловчилар асосида сунъий тош материаллари. Бетонлар

Ўта енгил бетонлар
Ўта енгил бетонларга ячейкали ва енгил тўлдирувчи асосида тайёрланган серғовак бетонлар киради. Енгил тўлдирувчи асосида тайёрланган серғовак бетонларнинг ўртача зичлиги 500-600 кг/м³ га тенг бўлиб, иссиқликни жуда кам ўтказувчи ашёлар олишда ишлатилади. Ячейкали бетонлар ўта енгил бетонларнинг асосий тури бўлиб, боғловчи модда, кремнеземли ашё ва сув аралашмасига ғоваклик ҳосил қилувчи модда қўшиб кўпчитиш натижасида олинади. Аралашмани кўпчитиш пайтида ҳаво ёки газ ғоваклари тенг тақсимланган ва «ячейка» кўринишига эга бўлган бетон тузилиши ҳосил қилинади. Шу сабабли ячейкали бетон серғовак бўлиб иссиқликни кам ўтказади. Ячейкали бетон тайёрлаш пайтида унинг зичлигини бошқариш нисбатан осондир. Шунинг учун ундан турли зичликдаги бетон олиш мумкин.


Бетонларга қўйиладиган асосий талаблар
Ишлатиладиган жойларига кўра бетонлар қуйидаги талабларни бериши керак:

1. 
   Оддий бетон ва темирбетон қурилмаларда ишлатиладиган бетонлар айтилган мустаҳкамликга, шу билан бирга ташқи мухит таъсирида бўлган иншооатлар учун бетон маълум даражада совуққа чидамлиликга ҳам эга бўлиши керак.
   
2. 
   Сув иншооатларида ишлатиладиган бетонлар юқори зичликга, сув ўтказмасликга, совуққа чидамлиликка, етарли даражада мустаҳкамликга, қотиш жараёнида кичик киришишга ва паст иссиқлик ажратишга, тоза ҳамда турли минералларнинг эритмалари бўлган сувларга чидамлиликга эга бўлиши керак.
   
3. 
   Бино деворлари ва ёпмаларида ишлатиладиган бетонларнинг зичлиги ва иссиқлик ўтказувчанлиги паст, мустаҳкамлиги эса қилинган ҳисоблашларга тўғри келиши керак.
   
4. 
   Полларда ишлатиладиган бетонларнинг ишқаланишга бардош берувчанлиги юқори, эгилишга етарлича мустаҳкамликга, йўл қуришларида ва аэродром қопламларида ишлатиладиган бетонлар эса, шу билан бирга, етарлича совуқга чидамлиликга эга бўлишлари керак.
   

Бундан ташқари ҳамма бетон ва бетон қоришмаларига қуйидаги умумий талаблар қўйилади: қотгунча бетонлар қоришмаси енгил сурилиш, осон кўчирилиши ва қўйилиши (харакатчан ва жойлашувчан), буюмлар ва қурилмаларни қолиплардан чиқариш вақтига қараб бетонлар маълум қотиш тезлигига эга бўлиши керак; цементлар кам сарфланиши керак. Бетоннинг таркибини тўғри танлаш, қоришмани тайёрлаш, қуйиш ва зичлаштириш усулларини механизациялаштириш, шу билан бирга янги қуйилган бетоннинг илк вақтлардаги қотишини назорат қилиш билан юқорида келтирилган барча талабларни қониқтирадиган бетонлар олиш мумкин.