2-kurs, кечки O‘quv-uslubiy majmua bilim sohasi

Olmoshlarning tasniflanishi

Xitoy tilidagi olmoshlar quyidagi guruhlarga bo‘linadi:

1. 
   Kishilik olmoshlari.
   
2. 
   Egalik olmoshlari.
   
3. 
   Ko‘rsatish olmoshlari.
   
4. 
   Aniqlovchi olmoshlar.
   
5. 
   Nisbiy olmoshlar.
   

Kishilik olmoshlari: 我 wo men, 你 ni sen, 他 ta u. Kishilik olmoshlarning ko‘pligi 们 men suffiksi orqali hosil bo‘ladi. Bun­dan tashqari kishilik olmoshlarning boshqa shakllari ham mavjud:

a) 1-shaxs ko‘plik women shakli bilan bir qatorda 咱们 zanmen olmoshi qo‘llanilladi. Bu ikkita so‘z o‘rtasida ma’no jihatdan farq bor. 咱们 zanmen olmoshi doim o‘z ichiga ikkinchi shaxsni ham oladi, masalan: sen va men, sen bilan biz, sizlar bilan biz; women esa ba’zilarda ikkinchi shaxsni nazarda tut­maydi: u va men, ular va men, biz u bilan, biz ular bilan. Xitoy­shunoslarning ta’kid­lashicha, bu qoidaga qat’iy rioya qilin­maydi.

b) 2-shaxs birlik 你 ni olmoshi bilan birga iltifotli 您 nin Siz shakli ham mavjud.

Birlikdagi va ko‘plikdagi egalik olmoshlari kishilik olmosh­­­lariga 的 de suffiksini qo‘shish yo‘li bilan hosil bo‘la­di. Egalik olmoshlari qatoriga自己的 zijide o‘zi olmoshi ham kiritiladi.

Ko‘rsatish olmoshlari. 这 zhe bu olmoshi yaqin masofada joy­langan yoki endigina aytilgan predmetni anglatadi, 那 na ana u uzoq­­da joylashgan yoki ilgari eslatib o‘tilgan predmetni belgi­laydi.

这样 zheyang, 那样 nayang bunday, unday predmetning esla­tib o‘tilgan belgisi (sifati)ga ishora qiladi. Sifatlar bilan birga bu olmoshlar belgining eng yuqori darajada namoyon bo‘l­ganini ifodalaydi. Venyandan olingan 此 ci ko‘rsatish olmoshi zamonaviy tilning kitobiy yozuv shakllarda qo‘llaniladi.

Aniqlovchi olmoshlar qatoriga quyidagilar kiritiladi: 每 mei har bir, 凡是 fanshi har bir har qanday, 自己 ziji o‘zi, 别的 biede boshqa, 大家 dajia barcha, hamma, 一切 yiqie hammasi, barchasi, ham­ma va boshqalar.

任何 rehne har qanday, har bir venyandan olingan bo‘lib, asosan yozma nutqda ishlatiladi.

Xitoy tilidagi so‘roq, shaxsi noma’lum, nisbiy olmoshlar genetik bog‘liq. Tovush jihatdan ular omonimlar bo‘lib hisob­lanadi. Yozuvda ham bir xil bo‘lgan ierogliflar bilan ifodala­nadi. Ularning ma’nosi alohida har bir holatda kontekstdan kelib chiqqan holda aniqlanadi.

Masalan, zamonaviy xitoy tilida uchta so‘z-omonim mavjud: so‘roq olmoshi 谁 shui kim?, shaxsi noma’lum olmosh shui kimdir va nisbiy olmosh 谁 shui-.... 谁 shui kim ...... o‘sha.