2. Impuls momenti va uning saqlanish qonuni. Qattiq jismning deformasiyasi

Harakatsiz o`qqa nisbatan kuch momenti deb aylanish o`qidan kuch qo`yilgan nuqtaga o`tkazilgan radius-vektor ning kuch ga vektorial ko`paytmasi bilan aniqlanadigan fizik kattalikka aytiladi, ya’ni

  Kuch momentining moduli

- kuch elkasi deyilib, kuch ta’sir chizig’i bilan aylanish o`qigacha bo`lgan eng qisqa masofaga teng. - kuch va radius vektor lar orasidagi burchak . 

Ilgarilanma harakat dinamikasining tenglamasi F=ma asosida mos kattaliklar yordamida aylanma harakat dinamikasining tenglamasini hosil qilamiz.

 yoki vektor ko`rinishda  

2.  Ilgarilanma harakatda impuls bajaradigan vazifani aylanma harakatda impuls momenti bajaradi. U impuls kabi vektor kattalik bo`lib harfi bilan belgilanadi. A moddiy nuqtaning harakatsiz O nuqtaga nisbatan impuls momenti deb quyidagi fizik kattalikka aytiladi.  

 Impuls momenti vektorining moduli.

Impuls momentining SI dagi birligi

.

m1kg mG`sq1kg m G`s

 Impuls momenti va aylanma harakat kinematikasi harakateristkalari orasidagi bog’lanish.

 

Impuls momentining saqlanish qonuni.

 Agar sistema yopiq bo`lsa unda tashqi kuchlar momenti nolga teng bo`ladi, ya’ni . Bu holda qo`yidagi ko`rinishni oladi.

yoki

Yopiq sistemada impuls momenti saqlanadi, ya’ni vaqt o`tishi bilan o`zgarmaydi. Oldin ta’kidlanganidek impuls momentining saqlanish qonuni tabiatning fundamental qonunlaridan biri bo`lib, u fazo izotropligining natijasidir.

 Aylanma harakat qilayotgan jismning kinetik energiyasi.

Agar jism dumalayotgan bo`lsa, ya’ni ham ilgarilanma, ham massa markaziga nisbatan aylanma harakatda ishtirok etayotgan bo`lsa, uning to`la kinetik energiyasi ham ilgarilanma, ham aylanma harakat kinetik energiyalarining yig’indisiga teng bo`ladi.

Bu yerda _s- jism massa markazining tezligi, J_s – jismning massa markaziga nisbatan inertsiya momenti. 

Ilgarilanma va aylanma harakat dinamikasi xarakteristkalari orasidagi bog’lanish.