2 I bob. Poliz ekinlarining tasnifi va navlari

MUNDARIJA
Kirish .......................................................................................................................2
I BOB. Poliz ekinlarining tasnifi va navlari
1.1. Poliz ekinlari tasnifi .................................................................................4
1.2. Tarvuzning xalq xo’jaligidagi ahamiyati ...............................................10
II BOB. Sovutkichli omborda sig'imiga mos xolda 14 tonna tarvuzdi joylashtirish va miqdorini xisoblash.
2.1. Tabiiy shamollatiladigan omborda sig’imiga mos holda 14 tonna tarvuzni joylashtirish ....................................................................................19
2.2. Tarvuz saqlanadigan omborxonalar tavsifi ...........................................20
Xulosa ..................................................................................................................24
Adabiyotlar ro'yxati ..........................................................................................26

Kirish

O’zbekistonda mustaqillik yillaridan buyon qishloq xo’jaligida Tarvuz ishlab chiqarish rejasi va uning sifat kshrsatkichlarini yaxshilashga katta ahamiyat berilmoqda. Qishloq xo’jaligida iqtisodiy isloxatlarning izchil o’tkazilishida, aholining turmush farovonligini tubdan yaxshilashda g’allachilik ravnaqi, xususan g’alladan mo’l va sifatli xosil yetishtirish Respublikamiz oldida turgan birinchi muhim masala bo’lsa, uni sifatli saqlab, oziq-ovqat mahsulotlari ishlab chiqarib xalq xo’jaligiga tortiq qilish ikkinchi muhim masaladir.
Respublikamizning sug’oriladigan yerlarida Tarvuz hosildorligi 2015 yilda 40 s/ga bo’lsa, 2018 yilda boshoqli Tarvuz ekinlarining hosildorligi 55 s/ga, yalpi hosil 8,050 mln. tonnani tashkil etdi. Mamlakatimiz iqtisodini belgilovchi paxtachilik va g’allachilik tarmoqlarini ilmiy asosda rivojlantirmasdan turib aholini ham, sanoatni ham qishloq xujaligi mahsulotlariga bo’lgan talabini qondirish juda mushkul. Qishloq xo’jaligining rivojlantirishning xozirgi bosqichida ekinlar hosildorligini oshirishga, mahsulot sifatini yaxshilashga, dehqonchilik talablariga mos keladigan serhosil nav va duragaylar yaratishga va ularni ishlab chiqarishga keng joriy etishga katta e‘tibor berilmoqda.
Dunyoda Tarvuz asosiy oziq-ovqat mahsuloti hisoblanadi. Dunyo miqyosida 215,258 mln.ga mayTarvuzga Tarvuz ekilib, o’rtacha hosildorlik 2,7 t/ga bo’lgani holda, yalpi hosil 584,727 mln tonnani tashkil etmoqda. 2000 yilga kelib, bu ko’rsatkich 1988 yilga nisbatan ekin mayTarvuzi bo’yicha 0,3 foizga kamaygani holda, hosildorlik 1,2 foizga, Tarvuz ishlab chiqarish esa 0,9 foizga ko’paygan (Nurbekov A.I., 2002). Tarvuz yetishtirishda ilg’or texnologiyalarga amal qilish, begona o’tlar, zararkunanda va kassalliklarga qarshi himoya qilish chora tadbirlarini o’tkazish xisobiga 20% dan 70% gacha hosilni saqlab qolish mumkin. Bundan tashqari har xil tashqi ta‘sirlarga chidamli bo’lgan navlarni tanlash va ekish lozim. Bunda esa o’zimizning ilmiy tekshirish institutlarida yaratilayotgan navlardan hamda IKARDA va SIMMIT xalqaro tashkilotlari tomonidan keltirib o’rganilayotgan nav va namunalardan keng foydalanish lozim.
Barcha yetishtirilgan hosilni saqlash va undan to'g'ri foydalanish hozirgi kunda xalq xo'jaligi oldida turgan asosiy vazifalardan biri bo'lib hisoblanadi. Boshoqli Tarvuzdan olinadigan oziq-ovqat mahsulotlari (non, yorma, makaron va boshqalar) inson hayoti uchun zarur bo'lgan muxim iste'mol mahsulotlarini tashkil qiladi. Bundan tashqari boshoqli, dukkakli va moyli o'simliklaming Tarvuzi va urug'i inson hayotida juda katta rol o'ynaydi. Dunyoda oziq-ovqat iste’moli bo'yicha tekshirishlar shuni ko'rsatadiki, 50% oqsil moddalari, 70% uglevodlar va 15% yog' moddalari Tarvuz va urug'lardan olinadi. Tarvuz mahsulotlari yetishtirishning mavsumiyligi sababli yil bo'yi ulardan turli maqsadlarda foydalanish uchun saqlash zaruriyati tug'iladi. Jahon miqyosida ko'p asrli tajriba shuni ko'rsatadiki, Tarvuzni saqlash katta va murakkab ish. Yer yuzida Tarvuz va Tarvuzdan olingan mahsulotlaming yetishmasligiga qaramasdan, ulaming ancha qismi saqlash davrida nobud bo'ladi va natijada kishilar talabini qondirishgacha yetib bormaydi. 1941 yil nemis bosqinchilari sobiq Ittifoq chegarasiga bostirib kirgach, O'zbekistonni oziq-ovqat harnda moddiy-texnika bazasiga aylantirish davr taqazosi bo'lib qoldi. Fashist Germaniyasi urushning dastlabki yillarida Ukraina, Belorussiya va Boltiq bo'yi Respublikalarini bosib olib, bu yerlardagi yirik un zavodlari va Tarvuz omborlarini o'z tasarrufiga o'tkazib oldilar. Front uchun, qolaversa butun mamlakat aholisini Tarvuz mahsulotlari bilan ta'minlash uchun esa yangi zavodlar juda ham muxim edi. Shuning uchun bu davrda O'zbekistonda zudlik bilan oltita un tegirmoni (Buxoro, Qarshi, Qo'qon, Samarqand, Termiz va Urganchda) qurildi. Bu tegirmoniaming umumiy ishlab chiqarish quvvati sutkasiga 220 tonnani tashkil etardi. Un tegirmonlari bilan bir qatorda omborlar soni ham ko’paytirildi. 1944 yil oxirida "O'zTarvuzmahsulot" tasarrufidagi omborlar soni 498 taga yetgan bo'lib, umumiy sig'imi 417 ming tonnani tashkil etardi.
Respublikamiz xalq xo'jaligining Tarvuz mahsulotlari tizimi oldiga quyidagi asosiy vazifalar qo'yiladi.
- saqlashda mahsulot vaznining kamaymasligiga yoki uning minimal ko'rsatkichlarda bo'lishiga erishish.