2 I bob. Chiziqlar va vint sirtlari haqida umumiy ma'lumotla

ajraladigan 
va 
ajralmaydigan. 
Birikma 
tarkibidagi 
detallarni 
sindirmasdan, yormasdan, 
qayirmasdan ya'ni shikast yetkazmasdan bo’laklarga ajratilsa, 
ajraladigan birikma 
deyiladi. Birikmani tarkibidagi detallarni 
shikast 
yetkazmasdan 
bo’laklarga ajratish imkoni bo’lmasa, 
ajralmaydigan birikma deb ataladi. 
Ajraladigan 
birikma 
o’z 
navbatida ikkiga bo’linadi: qo’zg’almaydigan birikma va 
qo’zg’aladigan birikma. qo’zg’almaydigan birikmaga barcha 
rezbali birikmalar (boltli, shpilkali, vintli, fitingli birikmalar) 
kiradi. Qo’zg’aladigan birikma esa shponkali, shlitsali va shtiftli 
birikma turlariga bolinadi. 
Ajralmaydigan birikmaga payvand birikma mix parchin birikma 
va kavsharlash, kleylash yordamida hosil qilingan birikmalar kiradi. 

---

10 
Boltli birikmada birikuvchi detallar, bolt, shayba, gayka 
zaruriyat bo’lganda shplintdan foydalaniladi. Bolt va gaykalar bosh 
ko’rinishda ularning uchta yoklari ko’rinadigan qilib joylashtiriladi. 
GOST 2305-96 
bo’yicha bolt, vint, shpilkalar bo’ylama qirqimda kesilmagan holda 
tasvirlanadi. Gayka va shaybalar ham yig’ma chizmada kesilmagan 
holda tasvirlanadi. Bitta detalning barcha tasvirlarda qirqim 
shtirixovkasi qiyaligi bir tomonga bo’lishi kerak. 
Boltli birikmada mahkamlash detallari 3.1 -shakl, a da 
ko’rsatilgandek shartli ravishda chiziladi. Bolt uzunligi uning 
oxirini gaykadan chiqib turgan qismi (K)ni hisobga olgan holda 
tanlanadi. Boltning uzunligini hisoblash formulasi: 
ℓ
b 
=a+b+S
sh
+H+K
; 
bu erda 
a 
va 
b 
birikuvchi detallar qalinligi; 
H 
bolt kallagi balandligi, 
rezbaning uzunligi esa birikmani mustahkamlik shartidan kelib 
chiqib tanlanadi. Ehtiyoj chorasi hisobga olingan rezba