2 Халқаро илмий-амалий конференция материаллари. Педагогик инновациялар, касб-ҳунар таълими бошқарув ҳамда педагог кадрларни қайта тайёрлаш ва уларни малакасини ошириш институти, 2020 йил, 424 бет

Tashkiliy madaniyat
- tashkilotning barcha a’zolari tomonidan umumiy fikr va qadriyatlar, qoidalar va 
hatti-xarakatlar tizimidir. 
XX asr 80-yillaridan beri jahon boshqaruvi adabiyotida tashkiliy madaniyat mavzusini o‘rganish asosiy 
yo‘nalishlardan biriga aylandi.Ushbu muammoga asosiy qiziqish quyidagi omillar bilan bog‘liq bo‘lgan: 
-moslashuv va tashqi muhitda noaniqlik sharoitlari; 
-tashkilot rivojida intellektual omillar ahamiyatining ortib borishi; 
-tashkilotda maxsus psixologik muhit talab qiluvchi boshqaruvning kollegial shakllarining paydo 
bo‘lishi ba boshqaruv qarorlarini qabul qilish; 
-yuqori mehnat natijasi va samaradorlikka erishishda mehnat ulushining o‘sishida nafaqat 
mehnatsevarlik bilan,balki ijodkorlik, strategik fikrlash, kompyuter tizimlarini joriy etish orqali ham 
ta’minlashi, fikrlashi va mustaqil ishlashni talab etilishi; 
-qat’iy ma’muriy ta’sir vositalarining samarasi bo‘lmagan holatda qadriyat yo‘nalishlarining 
o‘zgarishi.[6] 
Tajriba shuni ko‘rsatadiki, gullab-yashnayotgan tashkilotlar, kompaniyalar yuqori tashkilotchilik 
madaniyatiga ega bo‘lishgan. Tashkiliy madaniyatni shakllanishiga rahbarning bevosita ta’siri muhim 
ekanligiga inobatga olish kerak.
Ushbu omilni faqat ijobiy imkoniyatlaridan foydalanish uchun rahbar jamoa a’zolariga maqsadli ta’sir 
o‘tkazib borishi zarur. Birinchidan, tashkiliy madaniyatni to‘g‘ri tavsiflash va unga aniq ta’rif berish talab 
etiladi. Undan so‘ng, tashkiliy madaniyatni shakllantirish uchun maqsad qo‘yilishi va amalga oshiriladigan 
ishlar vazifalar ko‘rinishida taqsimlab chiqilishi, reja tuzilishi zarur. Bu albatta soddalashtirilgan yondashuv. 
Insonlarning ruhiy kechinmalari, yo‘qotilgan yoki boy berilgan moddiy va ma’naviy foydalar ijtimoiy 
muhitni yaxshilashda chigalliklarni keltirib chiqaradi. Bunday holatlarda jamoa a’zolarini munosabatlarni 
to‘g‘ri shakllantirish bo‘yicha doimiy, davriy o‘qitish, tayyorgarlikdan o‘tkazish va o‘rgatish yaxshi samara 
beradi. Kishilar bir-biridan qadiryat tomondan qanchalik kam farqlansalar, shunchalik ular orasida nizo va 
ixtiloflar kamroq bo‘ladi. SHuning uchun ba’zi tashkilotlarda tashkiliy madaniyat tatbiq etilgan. Lekin, 
ma’naviy tomondan bir xil ko‘rinishga keltirish esa albatta uzoq vaqt talab etadi. Har bir inson takrorlanmas, 
ish joyiga o‘zi bilan olib kelgan "farq" o‘zining bahosi bilan qadrli. Tashkiliy madaniyat tashkilot faoliyati 
samaradorligi bilan birgalikda, madaniyatni rivojlanishiga olib keladi.CHunki tashkiliy madaniyat 
tashkilotning o‘ziga xos “ichki ongi”dir. U tufayli, tashkilot hayotidagi barcha kerakli parametrlar qarorlarni 
qabul qilish, hokimyatni taqsimlash va xodimlarning xulq-atvori avtomatik ravishda aks etadi.[7] 
Tashkiliy madaniyat masalasiga bu qisqa ma’lumot doirasida echim berish imkoni yo‘qligini 
tushunamiz, lekin bu masalaning jiddiyligini professional ta’lim tizimi, ta’lim muassasalarini ba’zilarida 
rahbar ustidan shikoyatlar, anonim xatlarning kelib tushishi, adolatni buzilshi deb baholanadigan noxush 
holatlarni yuzaga kelishi tasdiqlab turibdi.

---

204 
Ma’lumki, professional ta’limda shaxsga yo‘naltirilgan texnologiyalarni amalga oshirishda pedagogning 
tayyorgarlik darajasi, uning mazkur yondashuvni qabul qilishi muhim rol o‘ynaydi. Kadrlar (jumladan, 
pedagog kadrlar) malakasini oshirish va ularni qayta tayyorlash uzluksiz ta’lim tizimining tarkibiy qismi 
bo‘lib, ta’lim turlari O‘zbekiston Respublikasining “Ta’lim to‘grisida”gi qonuni [1] va Kadrlar tayyorlash 
milliy dasturida huquqiy asoslangan. Pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish 
tizimi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasining 2006 yil 16 fevraldagi 25-sonli qaroriga binoan 
amal qiladi [2]. Jahon tajribasida pedagoglarni kasbiy tayyorlash bir necha bosqichdan iborat: oliy ta’lim, 
ishlab chiqarishgacha o‘qitish, yosh o‘qituvchilar uchun tanishtiruv dasturlari, ishdan ajralmagan holda 
ta’lim muassasasi bazasida malaka oshirish. SHulardan taklif qilmoqchi bo‘lanimiz bu professional ta’lim 
muassasasi bazasida malaka oshirishni rivojlantirish. Ta’lim muassasasi bazasida malaka oshirishni ilk 
tadqiqotlariga ko‘ra, bunday dasturlar 1970 yillarda AQSH, Kanada, Birlashgan Qirollik, Avstraliya, YAngi 
Zelandiyada o‘qituvchilarni ishdan ajralmagan holda o‘qitishning yangi strategiyasi sifatida yuzaga keldi [4].
Pedagoglarni kasbiy tayyorlashda yosh o‘qituvchilar uchun tanishtiruv dasturlari muhim ahamiyatga 
ega. Ko‘p davlatlarda, jumladan, AQSHda endi ish boshlayotgan o‘qituvchilarning ehtiyojlariga javob 
beradigan maxsus dasturlar yaratilgan. 1988 yili YAponiyada yosh o‘qituvchilar uchun bir yillik kollej 
treningi joriy qilindi va 1992 yildan boshlab tayyorgarlikning bu turi barcha professional ta’lim 
muassasalarida qo‘llanmoqda.