2-Farg’ona ijtimoiy-iqtisodiyot kolleji “Iqtisod” kafedrasi o’qituvchisi D. Yusupovaning “Pul muomalasi va kredit” fanidan

3. Korxonalarda ishlab chqarish xarajatlari hisobi

• Mahsulotni ishlab chqarish uchun mehnat predmetlari va mehnat kurollari hamda inson mehnati sarf bo’ladi. Ishlab chqarish korxonalarida mahsulot ishlab chqarish uchun ketgan barcha xarajatlar hisoblanib mahsulotning tannarxi aniqlanadi.
• Mahsulot tannarxi – korxonalarning shu mahsulotni ishlab chqarish uchun sarflangan xom-ashyo materiallar.asosiy vositalarning eskirishi,mehnat haqi va boshqa xarajatlarning pul ifodasidagi yig’indisidir.
• Xarajatlar ishlab chiqarishning ahamiyatiga sarab: asosiy va yordamchi ishlab chqarishga bo’lgan sarflarga bo’linadi. Asosiy ishlab chqarish korxona asosiy faoliyatiga tegishli,yordamchi ishlab chqarish esa yordamchi sifatida tashkil qilingan bo’ladi.Masalan konserva tayyorlash korxonasida meva sabzovotlardan konserva tayyorlash sexlari asosiy faoliyat,idish yashiklarni ta'mirlash esa yordamchi ishlab chqarishdir.

• www.arxiv.uz

Xarajatlar qanday maqsadlar uchun sarf bo’lganiga qarab:

• Xarajatlar qanday maqsadlar uchun sarf bo’lganiga qarab:
• Asosiy va ishlab chiqarishni boshharish xarajatlariga bo’linadi.
• Asosiy xarajatlar deb tayyor mahsulot tarkibiga kiruvchi va shu mahsulotni ishlab chqarish texnologik jarayoniga tegishli xarajatlarga aytiladi. Bunday xarajatlarga xom-ashyo va materiallar, yoq’ilg’i, elektro - energiya, mehnat haqi, asosiy vositalarning eskirishi va shu kabi xarajatlar ya'ni asosiy xarajatlar ishlab chiqarilgan mahsulotning asosini tashkil etishi zarur. Boshqarish xarajatlariga ma'muriy xo’jalik xodimlarining ish xaklari.ma'muriy binolarni isitish va yoritish.asosiy vositalar eskirishi,pochta-telegraf,xizmat safari va shu kabi xarajatlar kiradi.

• www.arxiv.uz

Ishlab chqarish xarajatlari tarkibiga qarab oddiy va kompleks xarajatlarga bo’linadi. Oddiy xarajatlar tarkibiga qarab: oddiy,ko’pincha bir elementdan to’zilgan bo’ladi. Masalan birinchi navli bugdoy nonini pishirish uchun sarflangan birinchi nav bugdoy uni; kompleks xarajatlar ko’pgina elementlardan tashkil topgan bo’ladi. Bu xarajatlarga mashina va uskunalar xarajatlari,tsex va umumxo’jalik xarajatlari kiradi. Itttlab chqarish xarajatlari sodir bo’lgan vaqtiga qarab: utgan paytdagi (vaqtdagi) va joriy xarajatlarga bo’linadi. Ishlab chqarish xarajatlarini turkumlashda,ularning eng ahamiyatligi-mahsulot tannarxiga olib borish usuliga qarab turkumlashdir. Bu jihatdan barcha xarajatlar mahsulot tannarxiga kushilishiga qarab bevosita (to’q’ridan to’q’ri) va bilvosita (egri) xarajatlarga bo’linadi.

• Ishlab chqarish xarajatlari tarkibiga qarab oddiy va kompleks xarajatlarga bo’linadi. Oddiy xarajatlar tarkibiga qarab: oddiy,ko’pincha bir elementdan to’zilgan bo’ladi. Masalan birinchi navli bugdoy nonini pishirish uchun sarflangan birinchi nav bugdoy uni; kompleks xarajatlar ko’pgina elementlardan tashkil topgan bo’ladi. Bu xarajatlarga mashina va uskunalar xarajatlari,tsex va umumxo’jalik xarajatlari kiradi. Itttlab chqarish xarajatlari sodir bo’lgan vaqtiga qarab: utgan paytdagi (vaqtdagi) va joriy xarajatlarga bo’linadi. Ishlab chqarish xarajatlarini turkumlashda,ularning eng ahamiyatligi-mahsulot tannarxiga olib borish usuliga qarab turkumlashdir. Bu jihatdan barcha xarajatlar mahsulot tannarxiga kushilishiga qarab bevosita (to’q’ridan to’q’ri) va bilvosita (egri) xarajatlarga bo’linadi.

• www.arxiv.uz