2-bob. Temirbeton konstruktsiyalarini chegaraviy holatlar bo`yicha hisoblash va loyihalash asoslari

=E
s
/E
b 
ga bog’liq bo`lib, ko`p hollarda, betondagi kuchlanishni ortiqcha oshishiga, armaturada 
esa kamayishiga olib keladi. Ayniqsa, yuqori mustahkamlikka ega og’ir va engil betonlar hamda 
yangi turdagi armaturalarni amaliyotda qo`llanish jarayonida konstruktsiyani samarali ishlashini 
belgilaydigan zahira koeffitsentini qabul qilish og’irlashdi. Bu esa materiallarni ortiqcha sarf 
etishga olib keldi
Buzuvchi kuchlanishlar bo`yicha hisoblash uslubi. 
1931 yil sovet olimi prof. A.F.Loleyt 
temirbeton konstruktsiyalarining hisobini buzuvchi kuchlanishlar bo`yicha bajarishni taklif etdi. 
Keng miqyosdagi eksperimental va nazariy tadqiqotlardan so`ng bu uslub me`yorlarga kiritildi 
hamda 1938 yildan 1955 yilgana sobiq SSSR da temirbeton konstruktsiyalarni hisoblashda 
qo`llanilib kelindi.
Temirbeton egiluvchi elementlar buzilishi bosqich III da kuzatiladi. Bu erda cho`zilgan 
armaturalagi kuchlanishlar oquvchanlik chegarasiga 
σ
y
, siqilgan betonda mustahkamlik 
chegarasiga 
R
b
etadi.
Element kesimi qabul qiladigan buzuvchi momentning zahira koeffitsientiga nisbati 
ekspluatatsion yuk ta`siridan yuzaga keluvchi moment bilan taqqoslanib ko`riladi: 
M 
≤ 
M
u
/k
.
 
Buzuvchi kuchlanishlar bo`yicha hisobning afzalligi – temirbetonning elastik-plastik 
xossalari hisobga olinadi, bu esa ruxsat etilgan kuchlanishlar bo`yicha bajarilgan hisoblarga 
nisbatan, egiluvchi va nomarkaziy siqilgan egiluvchi elementlarda 30-50 % iqtisod qilishga sabab 
bo`ladi. Buzuvchi kuchlanishlar bo`yicha hisob uslubining asosiy kamchiligi yagona zahira 
koeffitsienti 
k
ning 1,5...2,4 o`zgaruvchanligi. Bu miqdor - yuklarning o`zgaruvchanligi, beton va 
armatura mustahkamligining turlichaligi, konstruktsiyaning tayyorlash sharti va ishlashini 
taxminan e`tiborga olishidir. Bu esa, alohida hollarda, material sarfining ortishiga va 
konstruktsiyaning etarli ishonchligi ta`minlamasligiga olib keladi.