2-bob. Temirbeton konstruktsiyalarini chegaraviy holatlar bo`yicha hisoblash va loyihalash asoslari

 
2. “Ruxsat etilgan kuchlanish”lar va “buzuvchi kuch”lar bo`yicha hisoblash uslublarining 
asosiy qoidalari. 
Ruxsat etilgan kuchlanishlar usuli barcha qurilish materiallari uchun 1938 yilgacha, 1938 
yildan boshlab temirbeton va armatoshli konstruktsiyalarini hisoblash uchun “buzuvchi 
kuchlanishlar” uslubi ishlatildi. Metall va yog’och konstruktsiyalar materiallari bir jinsliligi, 
elastiklik hamda noelastik xossalarini e`tiborga olgan holda hisoblanadi. Temirbeton 
konstruktsiyalarni hisoblashda ikki turli xil xossalariga ega bo`lgan beton va po`latning xossalarini 
e`tiborga olish kerak. Sekinlik bilan yukni ortishi jarayonida oddiy egiluvchi elementlarda uch 
bosqich kuchlanganlik-deformatsiyalanganlik holati kuzatiladi.
Qurilish konstruktsiyalarini ruxsat etilgan kuchlanishlar bo`yicha hisoblash asosiga e
lastik 
materiallar uchun materiallar qarshiligi formulalari qabul qilingan
. Ruxsat etilgan 
kuchlanishlar qiymati materialning taxmin qilingan chegaraviy kuchlanishlarga nisbatan 
aniqlanuvchi ma`lum bir zahira koeffitsientlari yordamida aniqlanadi. Mustahkamlik sharti 
quyidagi ko`rinishga ega bo`ladi: 
σ
≤ [
σ
] =
σ
u
/
k,
bu erda 
k>1
– zahira koeffitsienti (beton uchun 
k
b
, 
armatura uchun
k
s
teng). 
Har bir material uchun zahira koeffitsientlari – konstruktsiyalarning haqiqiy ishlashi 
hisobiy sxemaga to`g’ri kelmasligi, yuklar ortish ehtimoli va inshootlarning loyihaviy hamda 
haqiqiy o`lchamlari o`zaro farqlanishini e`tiborga olgan holda ta`sir qiluvchi kuchlanishlar 

---

““Temirbeton va tosh konstruktsiyalari” fanidan MA`RUZA MATNI 
6
xarakteriga bog’liq tayinlanadi. egiluvchi temirbeton elementlarni hisoblashda kuchlanganlik-
deformatsiyalanganlik holatining bosqichi II e`tiborga olinadi, ya`ni betonning cho`zilgan zonasi 
ishtrok etmaydi. Siqilgan zona kuchalanishlar epyurasi uchburchakka teng.
Tajribalar ma`lumotiga ko`ra, betonda hosil bo`lgan kuchlanish asosida aniqlangan 
armaturadagi kuchlanishga mos kelmasligi, xuddi shuningdek, beton va armaturadagi kuchlanish 
α