2-bob. Temirbeton konstruktsiyalarini chegaraviy holatlar bo`yicha hisoblash va loyihalash asoslari

 
3. Temirbeton konstruktsiyalarini chegaraviy holatlar bo`yicha hisoblash asoslari. 
CHegaraviy holatlar bo`yicha hisobda yagona zahira koeffitsienti konstruktsiyalarni 
tayyorlashi va ekspluatatsiya sharoitini, yuk o`zgaruvchanligini, materiallarning mustahkamlik 
xarakteristikalarini va ularning ish sharoitlarini hisobga oluvchi bir necha koeffitsientlar sistemasi 
bilan almashtirildi.
CHegaraviy holat 
deb, konstruktsiyalar, bundan keyingi ekspluatatsiya uchun foydalanib 
bo`lmaydigan holatga kelishi, ya`ni tashqi yuk(kuch)larga qarshilik ko`rsata olmay qolgan yoki 
yo`l qo`yib bo`lmaydigan darajada siljishi (egilishi), yoki mahalliy shikastlanish (yoriq) lar 
natijasida erishgan chegaraviy holatiga aytiladi. SHunga mos ravishda chegaraviy holatning ikki 
guruhi belgilangan:
I-guruh. YUk ko`tarish qobiliyati bo`yicha.
II-guruh. Normal ekspluatatsiyaga yaroqsizligi bo`yicha.
CHegaraviy holat I guruhi 
hisobi orqali mo`rt, qayishqoq, charchash oqibatida emirilishi 
(buzilishi) ni oldini olish (mustahkamlik, ya`ni yuk ko`tarish qobiliyati bo`yicha hisob); 
konstruktsiya shakli, turg’unlik holatini yo`qotishi yoki shaklini o`zgartirishi (tirgak devorlar, 
nomarkaziy yuklangan baland poydevorlar- ni siljishi, og’darilishiga hisob); charchash asosida 

---

““Temirbeton va tosh konstruktsiyalari” fanidan MA`RUZA MATNI 
7
emirilish; kuch omillari va tashqi muhitning noqulay (agressiv muhit, navbat bilan muzlashi va 
erishning birgalikdagi) ta`siridan emirilishlar yuz beradi.
CHegaraviy holatning II guruhi
bo`yicha hisob orqali ortiqcha ko`chish yoki siljish, 
temirbeton konstruktsiyalarining darzbardoshlik toifasi talablariga ko`ra yoriqlarning paydo 
bo`lishi va ortiqcha ochilishi aniqlanadi. Agarda, ekspluatatsiya sharoitiga ko`ra ortiq darajada va 
uzoq vaqt davomida yoriqlarning paydo bo`lishiga ruxsat berilgan hollarda; egilish ortiq darajada 
o`zgarishini oldini olish maqsadida chegaraviy holatning II guruhi bo`yicha hisob bajariladi.
YUqoridagilardan kelib chiqib, konstruktsiyalar, jumladan, uning alohida olingan 
elementlari yoki qismlarini: tayyorlash, transportda tashish, montaj va ekspluatatsiya qilishning 
barcha bosqichlari uchun chegaraviy holat bo`yicha hisoblash talab etiladi.