Стратиграфик усул. Қатламларнинг кетма-кет ётишига қараб аниқланади, яъний пастки қатлам олдин, устки қатлам кейин пайдо бўлган, нисбатан ёш ҳисобланади.
Палеонтологик усул- тоғ жинсларида сақланиб қолган органик қолдиқларни ўрганиш билан аниқланади. Ернинг ривожланиш тарихининг ҳар бир даврида маълум турдаги организмлар ва уларнинг қолдиқлари шу давр ётқизиқларидагина сақланиб қолган. Шундай экан, тошқотган организмларнинг яшаган даврини билган ҳолда уларнинг қолдиқлари ёрдамида чўкинди жинсларнинг ёшини аниқлашимиз мумкин.
Ернинг тузилиши ва ривожланиш тарихини ўрганиш натижасида бутун ер тарихини геологик йилномаси тузилган бўлиб-геологик вақт жадвали-геохранологик жадвал тузилгандир. (3.1-жадвал) Бу жадвалда тарих беш эрага бўлинган бўлиб, ўз навбатида ер қобиғининг ҳамма қатламлари ҳам беш гуруҳга ажратилади. Ҳар бир эра даврларга, даврлар-эпохаларга, эпохалар-асрларга бўлинган.
2.Геохранологик жадвал.
(Й.Эргашев бўйича, 1990 й.) 3.1.-жадвал.
Эраларнинг номи
|
Геологик белгиси
|
Даврларнинг номи
|
Геологик белгиси
|
Давр. млн. йил.
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
Кайназой
|
Kz
|
Тўртламчи ёки антропоген
|
Q
|
1,7
|
Неоген
|
N
|
23
|
Палеоген
|
Р
|
65
|
Мезазой
|
Mz
|
Бўр
|
K
|
135
|
Юра
|
J
|
190
|
Триас
|
T
|
230
|
Палеозой
|
Pz
|
Перм
|
P
|
285
|
Ташкўмир
|
C
|
350
|
Девон
|
D
|
405
|
Силур
|
S
|
435
|
Ордовик
|
O
|
480
|
Кембрий
|
Є
|
570
|
Протерозой
|
PR
|
|
|
2600
|
Архей
|
AR
|
|
|
3500 дан кўп
|
Назорат саволлари.
Тоғ жинслари деб нимага айтилади ва қандай генитик гуруҳларга бўлинади?
Магматик тоғ жинслари қандай пайдо бўлади?
Магматик тоғ жинслари қандай турларга бўлинади?
Чўкинди тоғ жинслари қандай пайдо бўлади ва қандай гуруҳларга бўлинади?
Механик чўкинди жинслар турлари?
Кимёвий ва органик чўкинди жинслар турлари?
Метоморфик жинслар қандай пайдо бўлади ва уларнинг турлари?
Тоғ жинслар ёши неча хил бўлади?
Геологик йилнома нима?
Умумий маълумотлар
Таркиби ва тузилиши бир хил булган, ер пусти ичкарисида ва юзасида содир буладиган турли-туман жараѐнлар натижасида хосил булган кимѐвий бирикмалар хосил килади. Таркиби ва тузилиши бир хил булган, ер пусти ичкарисида ва юзасида содир буладиган турли-туман жараѐнлар натижасида хосил булган табиий кимѐвий бирикмалар минераллар дейилади.
Ер пустининг турли кисмларида маълум физик-кимѐвий шароитларда-босим, харорат ва турли микдордаги эритмалар таъсирида ва иштирокида хосил булган минераллар, факат шу шароит учун узгармас ва баркарор хисобланади.
Хозирги вактда 5000 дона минералнинг номи маълум. Улардан тахминан 2500 таси мустакил минераллар хисобланади, факат 50га якини кенг таркалган ва тог жинсларини хосил килувчи минераллар хисобланади.
Хосил буладиган кристалл доналарнинг фазовий жойлашишида уларнинг солиштирма огирлиги катта ахамиятга эга. Бунда огиррок бирикмалар пастга чукади, енгил ва таркибида учувчан бирикмалар булган зарралар юкорига кутарилади. Ёриклар оралигидан харакат килаѐтган магма уз йулида турли тог жинсларини узига кушиб олиб, эритиб ва узлаштириб магманинг ва магматик жинснинг янги турларини хосил килади. Магманинг кристалланиш жараѐни асосан тугагандан сунг, совиѐтган кенг текис ернинг чекка кисмларида турли учувчан элементлар хлор, фтор, бромлар билан бойиган (колдик) магманинг маълум микдорлари тупланади.
Do'stlaringiz bilan baham: |