|
Kutubxonachilar kitob fondini tizimlashtirish, ya'ni kitoblarni turli kataloglarga taqsimlash, yangi kitoblar haqidagi ma’lumotlarni qo'shish va eski kitoblarlarini hisobdan chiqarish, kitoblarning berilishi va qaytarilishi hisobini yuritish, kutubxonaga yangi kitobxonni ro'yxatga olish yoki kitobxon abonentini yopish imkoniyatlariga ega bo'lishi kerak.
Kitobxon kitob kataloglarini bo'limlar, mualliflar va kitoblar bo'yicha ko'rib chiqish, shuningdek, kitobning mavjudligi va uni olish imkoniyati haqida ma'lumot olishi imkoniga ega bo'lishi lozim.
Ma’muriyat yo‘qolgan kitoblar uchun yo‘qolgan kitob qiymatining 5 baravari miqdorida pul undirish maqsadida qarzdor kitobxonlar, eng ko‘p yoki kam ommalashgan kitoblar haqida ma’lumot olish imkoniyatiga ega bo‘lishi lozim.
Avtomatlashtirilgan tizimning vazifalari quyidagilardan iborat:
1) kitobxonni kutubxonaga ro'yxatdan o'tkazish;
2) kitobxon uchun kitoblarni izlash va ularni berishni qayd etish;
3) kitobxon tomonidan qaytarilganligini qayd etish;
4) kitobxon abonentini yopish;
5) kitob fondini to'ldirish;
6) kitoblarni kataloglar bo‘yicha tizimlashtirish;
7) kitoblarni hisobdan chiqarish;
8) bo'limlar bo'yicha kitoblar ro'yxatini tayyorlash;
9) mualliflari bo'yicha kitoblari haqida ma'lumot tayyorlash;
10) undirish miqdorini ko'rsatgan holda qarzdor kitobxonlar to'g'risidagi ma'lumotlarni tayyorlash;
11) hisobdan chiqariladigan kitoblar ro'yxatini tayyorlash;
12) kutubxonaga xarid qilinadigan kitoblarni zarur miqdorini ko‘rsatilgan ro‘yxatini tayyorlash.
Ushbu tizimning asosiy obyektlarini va ularning xossalarini aniqlaymiz.
1. KITOB:
- kitobning noyob raqami (ISBN);
- nomi
- mualliflar familiyalari;
- nashriyot;
- nashr etilgan shahar;
- nashr etilgan yil;
- kitob sahifalari soni;
- kitob narxi
- kutubxonadagi nusxalar soni;
- ushbu kitob tegishli bo'lgan bilim soha raqami.
2. KITOBXON:
- kutubxon bileti raqami;
- familiyasi, ismi, otasini ismi;
- tug'ilgan sanasi;
- uy manzili;
- ish joyi;
- telefon raqami va boshqalar.
3. NUSXALAR:
– kitobning yagona inventar raqami;
- kutubxonadagi joylashuvi (qator, javon);
– ushbu nusxadan foydalangan kitobxonlar to‘g‘risidagi ma’lumotlar ko‘rsatilgan kitobxon (abonent) bileti: kitobxon bileti raqami, kitob berilgan sana va qaytarilgan sana.
Bu PS tavsifining faqat bir namunasi; bu real sharoitda batafsilroq bo'lishi lozim.
2.1.2. Ma'lumotlar bazasini infologik loyihalash
Ma'lumotlar bazasini loyihalash jarayoni uzoq davomli, iterativ jarayon bo'lib, ma'lumotlar bazasi modelining eng avvalo mijoz vakili uchun tushunarli bo'lishi kerak bo‘lgan tasviri, ya'ni ma'lumotlar bazasining MBBTni e’tiborga olinmaydigan qandaydir formallashtirilgan tavsifini olish jaroyoni hisoblanadi. Hozirgi vaqtda infologik loyihalash bosqichida asosan ER-modeli (ENTITY RELATIONSHIP) deb ataladigan model, ya'ni "mohiyat-aloqa" modeli qo'llaniladi.
2.1.2.1. Модель «Сущность – связь»
В основе модели «Сущность – связь» лежат следующие понятия:
Сущность – это собирательное понятие некоторого объекта, процесса или явления. Сущность имеет уникальное имя, множество экземпляров (хотя может быть и один экземпляр) и характеризуется атрибутами.
Атрибут – это поименованная характеристика сущности. Причем набор атрибутов должен быть таким, чтобы различные эк-земпляры отличались друг от друга. Например, сущность Студент может характеризоваться атрибутами: Номер_зачетной_книжки, ФИО, Номер_группы, Номер_факультета, Номер_специальности и т.д.
2.1.2.1. “Mohiyar-aloqa” modeli
“Mohiyar-aloqa” modeli quyidagi tushunchalarga asoslanadi:
Mohiyat - bu qandaydir obyekt, jarayon yoki hodisani umumlashtiruvchi tushuncha. Mohiyat unikal nomga ega bo‘ladi, bir nechta nusxalari (yoki xech bo‘lmaganda bitta nusxasi) bo'lishi mumkin va atributlar bilan tavsiflanadi.
Atribut - mohiyatning nomlangan xarakteristikasi. Bundan tashqari, atributlar to'plami shunday bo'lishi kerakki, turli nusxalar bir-biridan farq qilishi lozim. Masalan, Talaba obyekti quyidagi atributlar bilan tavsiflanishi mumkin: Reyting_daftar_raqami, FISH, guruh_raqami, fakultet_raqami, yo‘nalish_raqami va boshqalar.
Ushbu obyektning ER modelidagi grafik tasviri quyidagicha bo‘ladi:
Talaba
|
Reyting_daftar_raqami
FISH
guruh_raqami
fakultet_raqami yo‘nalish_raqami
|
Mohiyatning muayyan nusxasini bir qiymatli identifikasiyalaydigan atributlar to'plami kalit atribut deb ataladi (bu atributning tagiga chizilgan).
Mohiyatlar o'rtasida aloqalar - mohiyatlarning bir-biri bilan munosabatini ko'rsatadigan binar assotsiatsiyalar o'rnatilishi mumkin, masalan:
Bu yerda M:1 aloqasi mavjud, chunki har bir o'qituvchi bir nechta talabalarning malakaviy bitiruv ishiga rahbarlik qilishi mumkin, o‘z navbatida har bir talabaning faqat rahbari bitta bo‘ladi.
Bunda aloqa M:M bo‘ladi, chunki har bir o‘qituvchi ko‘p talabalarga ma’ruza qiladi va o‘z navbatida har bir talaba bir nechta o‘qituvchilarning ma’ruzalarini tinglaydi.
Shunday qilib, aloqalarni quyidagilar bo'lishi mumkin:
1:1 (birga bir),
1:M (birga ko'p),
M:M (ko'pga ko'p).
“Kutubxona” MB ning ER modelini ifodalaymiz.
Когда инфологическая модель готова, разработчик должен встретиться с заказчиком, чтобы обсудить ее. Заказчик при этом высказывает все свои замечания, изменения и требования, которые разработчик должен удовлетворить. В нашем случае, например, на ER модели никак не отражен системный каталог библиотеки и работа пользователей с ним. Таких встреч заказчика с разработчиком может быть достаточно много, пока они не придут к общему согласию, что означает возможность перехода к следующему этапу проектирования.
Infologik model tayyor bo'lgach, ishlab chiquvchi uni muhokama qilish uchun mijoz bilan uchrashishi kerak. Xaridor bir vaqtning o'zida ishlab chiquvchi qondirishi kerak bo'lgan barcha sharhlar, o'zgarishlar va talablarni bildiradi. Bizning holatda, masalan, ER modeli kutubxonaning tizim katalogini va u bilan foydalanuvchilarning ishini aks ettirmaydi. Buyurtmachi va ishlab chiquvchi o'rtasida umumiy kelishuvga kelguniga qadar bunday uchrashuvlar juda ko'p bo'lishi mumkin, bu keyingi dizayn bosqichiga o'tish imkoniyatini anglatadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
