2-аmaliy mashg’ulot. Texnik qurilmalarning yangi konstruksiyalarini ishlab chiqishni avtomatlashtirilgan usullari

2-аmaliy mashg’ulot.
Texnik qurilmalarning yangi konstruksiyalarini ishlab chiqishni avtomatlashtirilgan usullari.

Hozirgi kunda respublikamizdagi oliy o‘quv yurtlarida olib borilayotgan tadbirlarning asosiy maqsadi — mutaxassislar tayyorlash sifatini tubdan yaxshilashdir. Bu ishlarni jadallashtirishda taiim , fan va ishlab chiqarishning uzviy aloqada boiishi asosiy omildir. Texnologik jarayonlarni nazorat qilish va avtomatlashtirish bo‘yicha muhim vazifalarni muvaffaqiyatli hal etish uchun yuqori malakali kadrlar kerak. Bunday kadrlar tubdan yangi ilmiy g‘oyalarga va yuksak texnik yechimlarni hal etish, o ‘z ona tili — davlat texnologik jarayonlar haqida texnika tilida tushunarli gaplasha olish va yuksak saviyada yozishmalar olib bora olish qobiliyatiga ega boiishlari zarur. Xalq xo‘jaligini fan-texnika taraqqiyoti asosida jadallashtirish — bozor iqtisodiyoti sharoitidagi muhim vazifalardan hisoblanadi. Bu ulkan ishlarni bajarish kadrlarning malakasiga bogiiqdir. Xalq xo‘jaligi uchun yuqori malakali kadrlar tayyorlashda „Texnologik jarayonlarni nazorat qilish va avtomatlashtirish41 fani katta ahamiyatga ega. Bu fan talabalarga o‘z ixtisosliklarini nazariy jihatdan chuqur egallashga, ularning bilimlarini mustahkamlashga, ishlab chiqarish samaradorligini oshirish va texnologik jarayonlardan unumli foydalanish yoilarini o‘rgatadi. Avtomatlashtirish borasida eng mas’uliyatli ishlar esa, shubhasiz, kadrlar zimmasiga tushadi. Bugungi kun kadrlari yangi texnika va texnologiyadan foydalanishga, texnologik jarayonlarni avtomatlashtirishni keng joriy etishga, ishlab chiqarish zaxiralarini aniqlash va uni jadallashtirishga, o‘z ona tili — Davlat tilini yuksak texnika va texnologiya saviyasi darajasida bilishga qodir b o iish lari kerak. Xususan, yosh kadrlar oldida fan-texnika taraqqiyotining y o i boshlovchisi boiishdek mas’uliyatli vazifa turadi.

Boshqarish tizimi (ВТ) boshqarish maqsadiga, qurilmaning ishonchli, avariyasiz ishlashiga va portlash hamda yong‘inga qarshi xavfsizlik talablariga rioya qilinganda ishlab chiqarishning har qanday sharoitida texnologik reglam entni berilgan aniqlikda quvvatlab turish hisobiga erishishni ta’minlashi kerak. Bunda u imkoni boricha sodda va ishlatishda oson bo‘lishi kerak. ВТ ni ishlab chiqishda asosiy vazifa — boshqarishda ishtirok etayotgan parametrlarni tanlash hisoblanadi, ya’ni rostlash, nazorat qilish va tahlil qilish zarur bo‘lgan va qiymatlarga ko‘ra BTO ning avariyadan oldingi holatini aniqlash m um kin bo‘lgan param etrlarni tanlashdan iborat. Boshqacba aytganda, texnologik obyektlarni boshqarish strategiyasi ishlab chiqiladi. Bunda tanlangan parametrlaming minimal soniga ega boigan holda BTO haqida iloji boricha to iiq m aium otga ega boiish kerak. Boshqaruv maqsadiga muvaffaqiyatli erishishga boshqarish strategiyasini amalga oshirish uchun avtomatik qurilmalarni to ‘g‘ri tanlash katta yordam beradi. Rostlanuvchi kattaliklarni va rostlovchi ta’sirlarni kiritish kanallarini tanlash. Bu bosqichda jarayonni ifodalovchi ko‘pgina parametrlardan rostlanadiganlarini va ularni o‘zgartirish bilan rostlovchi ta’sir kiritish, maqsadga muvofiq boiganlarini tanlab olish zarur. Odatda, ularning soni boshqaruvda ishtirok etayotgan parametrlaming to‘rtdan bir qismidan oshmaydi. Qo'yilgan vazifani jarayonning maqsadini tahlil qilish natijalariga va uning ishlab chiqarishdagi boshqa jarayonlar bilan bogianishiga qarab uddalash mumkin boiadi. Tahlil natijalaridan kelib chiqib, boshqaruv m ezoni, uning berilgan qiym ati va param etrlari tanlanadi, ularni o‘zgartirish bilan eng maqsadga muvofigi unga ta’sir ko‘rsatishdir. Bu ish parametrlaming o‘zaro bogiiqligi haqida tasavvur beruvchi jarayonning statik va dinamik tavsiflari asosida amalga oshiriladi. Statik tavsiflar bir xil parametrlaming boshqalariga ta’sir ko‘rsatish darajasini baholashga imkon beradi. 21.6-rasm, a da biror maqsadga qaratilgan S mahsulot chiqishining apparatdagi T haroratga va P bosimga bogiiqligi ko‘rsatilgan. Statik tavsiflarning tahlili shuni ko‘rsatadiki, R bosimning hatto juda katta o‘zgarishlari ham S parametrga sezilarli ta’sir ko‘rsatmaydi. Shuning uchun maqsadga qaratilgan mahsulotning statik tavsif asosida chiqishini T haroratni o‘zgartirib, quwatlab turish kerak. Dinamik tavsiflar tanlovning to‘g‘riligini aniqlashtirishga imkon beradi. 31.6- rasm, b dagi grafikdan ko'rinishicha, 1 harorat o ‘zgarganda eng kichik kech qolishlar o ‘rinli boiadi. Rostlash kanali shunday tanlanadiki, bunda rostlovchi ta’sir (sarfning haroratning, bosimning o‘zgarishi) rostlanuvchi kattalikning maksimal va tez o ‘zgarishi bilan birga o‘tsin, ya’ni obyektning rostlash kanali bo‘yicha kuchayish koeffitsiyenti maksimal boisin. Boshqaruv mezoni va unga ta ’sir etuvchi kanallar tanlangandan so‘ng BTOni boiishi mumkin boigan g‘alayonlanishlar va ularni obyektga kelmasdan oldin yo‘q qilish yoilari nuqtayi nazaridan tahlil qilishga kirishiladi. Bunda asosiy e’tiborni kirish parametrlarini barqarorlashtirishga qaratish zarur, chunki ularning o‘zgarishi bilan obyektga kuchli g‘alayonlanishlar kiradi.