2-Amaliy mashg’ulot. Taqdimot yaratishning zamonaviy vositalari. Reja

Taqdimot turlari:  

Chiziqli  taqdimot  –  murakkab  grafika,  videoqo‘yilma,  ovoz  jo‘rligidagi  va  navigatsiya 

tizimiga ega bo`lmagan dinamik rolik. Chiziqli taqdimotlar mo`ljallanishiga ko`ra shartli ravishda 

quyidagi shakllarga bo‘linadi:  

-stend shaklidagi multimedia taqdimoti;  

-elektron doklad yoki jo`rlikdagi taqdimot;  

-sales-taqdimot;  

-promo-rolik; -intro-rolik;  

-ekran himoya lavhalari (ScreenSavers).  

Interfaol  taqdimot  –  ierarxik  tamoyillar  bo`yicha  tuzilmaga  keltirilgan  va  maxsus 

foydalanuvchi interfeysi orqali boshqariladigan multimediali komponentlar to`plami. Foydalanish 

maqsadidan kelib chiqib, interfaol taqdimotlar shartli ravishda quyidagi turlarga bo‘linadi:  

-korporativ multimediali taqdimot;  

---

-multimediali katalog;  

-mahsulot taqdimoti;  

-o`rgatuvchi yoki test dasturi;  

-erkin  foydalanishga  ruxsat  berilgan  kompyuterlar  uchun  multimedia  qobig`i;  -elektron 

nashr yoki multimedali kitob.  

Axborot  taqdim  etishning  eng  samarali  vositalaridan  biri  taqdimotlarni  kompyuterlarda 

ishlab  chiqishning  eng  ko`p  tarqalgandir.  Darslarni  tashkililashtirish,  ko`rgazmali,  samarali 

bo`lishda taqdimotlardan foydalanmasdan erishish qiyin.  Taqdimotning samarali bo`lishi nafaqat 

ilg`or goyalaringizga balki taqdimotning ko`rinishiga ham bogliq boladi.  

 Tinlovchilar bilan vizual aloqa o‘rnatishda taqdimotning tashqi ko‘rinish muhim ahamiyat 

kasb etadi.   

O`quv taqdimotiga qo‘yilgan talablar.  

Dars  jarayonida  taqdimotlar  ko‘rgazmali  qo`llanma  sifatida  foydalaniladi.  Taqdimotga 

qo`yilgan asosiy talablarni ko`rib chiqamiz.  

    Multimediyali taqdimot mazmuniga qo`yilgan talablar:  

-taqdimot mazmuni darsning maqsadi va vazifalariga mos kelishi;  

-qabul qilingan imlo, tinish belgilari, qisqatirish va matnni kiritish qoidalariga amal qilish;    

-ma`lumotlarni taqdim etishda aniq va ishonchli faktlarga asoslangan bo`lishi va bu borada 

xatolarga yo`l qo`ymaslik;  

-slayddagi matnni qisqa va aniq bo`lishi;  

-slayddagi har bir matnli ma`limot qismi mazmuni mantiqan tugallangan bo`lishi;  

-bayoning qisqaligi va matnning axboriyligining yuqoriligi;  

-ma`lumotning  slaydda  joylashuvi  (ma`lumtolarning  gorizatal  joylashishi  afzaldir, 

ma`lumotlarning  muhim  qismi  slaydning  o`rta  qismida  joylashuvi  muhim;  agar  slaydda  surat 

bo`lsa  u  holda  matn  uning  pastki  qismida  joylashish  maqul  bo`ladi,  matn  chekka  qismlarini 

tekislash zarur) ma`lumotni jalb qiluvchi  va o`zgacha bo`lishi o`quvchi e`tiborini tortadi.  

   Taqdimotning ko`rinishi va ovoz effektlariga qo`yilgan talablar:  

-tasvirlarning optimal ko`rinishlarini tanlash;  

-taqdimot mazmuniga tasvirlarni mos kelishi;  

-tasvirlarni o`quvchilar yoshiga mos kelishi;  

-tasvirning sifatli bo`lishi  (slayd foniga nisbatan tasvirning yorqinligi; tasvirlardagi keraksiz  

elemantllarning bo`lmasligi; tasvirning yorqin va mos bo`lishi; fayllar formatining bir xil bo`lish)  

-ovozning bir qator sifatlari (musiqaning sifatli bo`lishi, tashqi shovqinlarning bo`lmasligi);  

-qo`llanilayotga  grafik  ob`yeklarning  asosli  va      maqsadga  muvofiq  bo`lishi;  Matnga 

qo`yilgan talablar:  

-taqdimot slaydidagi fonga nisbatan matnning o`qish imkoniyatining yuqori bo`lishi  

(matnni  fonda  aniq  k`orinishi,  matn  va  fonning  uchun  bir  biridan  farq  qiladigan    rangda 

bo`lishi);  

-harflarning o‘lchami o‘quvchi yosh xususiyalarini hisobga olgan holda bo`lish 24punkt dan 

kam bo`lmasligi kerak;  

-matn Shriftlarini  o`qilishi oson  qilib  qo`llash  va 3 xil Shrift  variantidan ko`p bo`lmasligi 

lozim;  

-Qator uzunligi 36 belgidan oshmasligi;  

Matnlarning tagiga chizish holati faqat gipermurojaatlarda bo`lishi.    

Dizayndagi talablar:  

- Taqdimotlar uchun yagona dezaynni  qo`llash;  

-Taqdimotning bezash uslubi (grafik, ovoz, animasiya) taqdimot mazmuniga mos bo`lishi.  

- slayd fonini bezashda psixologik jihatdan badastur va qulay bo`lishini ta`minlash;   

- slayd foni orqada joylashgan bo`lishi lozim: slaydda joylashgan ma`lumotni ajratib, yaqqol 

va alohida ko`rsatishi, uni to`sib qo`ymasligi zarur;  

- bir  slaydda  uchtadan  ortiq  ranglardan  foydalanmaslik  (birinchisi  fon  uchun,  ikkinchisi 

sarlovha uchun, uchunchisi matn uchun)  

---

- tanlanayotga  shablonlarning  mavzuga  mos  kelishi  (ba`zan  esa  neytral  bo`lish  mumkin); 

animasion effektlardan maqsadli foydalanish.  

Taqdimotlar so‘z bilan ifoda qilish qiyin bo`lgan jarayonlarni tez, aniq va tushunarli bo`lishi, 

axborotni qabul qilishda turli xil ko`rinishlarda aks ettirilishi o`qituvchiga darsni tashkillashtirish 

va faol bo`lishida ko`makchi vositasini o`taydi.   

Taqdimotlarni  ishlab  chiqishning  turlari  va  vositalari  juda  ko`p  bo‘lib,bugungi  kunda 

taqdimot  yaratishning  yangi  –yangi  zamonaviy  vositalari,  turlari  va  ko`rinishlari  taqdim  etib 

borilmoqda.  

Taqdimot yaratishning bir necha dasturlari bilan tanishtiramiz.  

PowerPoint  

PowerPoint  taqdimoti  grafikli  dasturlar  sirasiga  kiradi.  Bunday  dasturlar  o`zida  matnlar, 

rasmlar,  sxemalar,  grafiklar,  animatsion  effektlar,  ovoz,  videokliplar  va  hokazolardan  iborat 

slaydlar hosil qilish imkonini beradi.  

Slaydlar ketma-ketligidan hosil bo`lgan taqdimotni kompyuter ekranida, videomonitorlar va 

katta ekranlarda namoyish qilish mumkin. Taqdimot yaratish – bu slaydlar ketma-ketligini qurish 

va  bezagini  berishdir.  Quyidagi  rasmda  siz  POWERPOINT  dasturining  ekrani  va  uning  asosiy 

elementlarini ko`rib turibsiz:   

  

Google Prezentatsii  

  

Google  Diskda  bepul  vertual  ofis  taqdimotni  ishlab  chiqish  imkoniyatiga  ega.      Google 

Diskda taqdimotlarni ishlab chiqish Power Point dasturidek bo`lib, onlayn tarzda ko`pgina vido 

o`zgarishlar  ega  interfeyz  bir  oz  qisqartirilgandir.  Bunda  Power  Point  dasturining  onlayn 

versiyasidan ko`proq imkoniyatlariga egadir.  

Taqdimotni tekin ofis Google diskda ham yaratish mumkin. Google diskda taqdimot yaratish 

Power Point dasturida taqdimot yaratish bilan bir-hil, lekin Google diskda onlayn tarzda yaratiladi 

va vide o‘zgarishlar bilan farq qiladi. Power POintning funksiyalaridan tubdan farq qiladi. Agar 

sizda litsensiyali Power Point 2013 bo'lsa, siz bilasizki boshqa hujjatlar bilan hamkorlikda ishlash 

mumkin va Google diskda ham boshqa hujjatlar bilan hamkorlikda ishlash oson va funksiyalari 

mavjud.      

---

Google  taqdimot  tekin  va  chegarasiz  imkoniyatlarga  ega,  lekin  foydalanuvchi  taqdimot 

yaratishda bazaviy topshiriqlarni hal qiladi.   Prezi  

  

Flesh  –  taqdimotlarning  zamonaviy  vositalaridan  biri  Prezi  dasturidir.    Prezi  dasturining 

o`ziga xosligi buma`lumotlarning ketma ket chiqishidir.   

Power Point bilan  Prezining  eng  katta  farqi shundaki, Prezi asosan  linyali formatga urg‘u  

beradi. Alohida  qilib  qaraydigan bo‘lsak  Prezida  ko‘rish  imkonyatiga  katta e‘tibor  berilgani  

aniq bir  farqdir. Prezi  g‘oya, fikr va  rejalar  tarmog‘ini  qurush  uchun  ishlatiladi.  

ZUI  –  (zooming  user  interface)  obyektivdagi    suratni    foydalanuvchilarga    yaqinlashtirib  

yoki    uzoqlashtirib    ko‘rsatadi.  ZUI  foydalanuvchilarga  turli    xil    hujjatlarni  o‘zaro,  to‘gridan 

to‘g‘ri ko‘rib, o‘rganib  chiqishga  imkon  beradi.   

Umuman olganda,  Prezi windowsda  juda  yaxshi , ammo linuxda  juda yomon  ishlaydi. 

Prezi  murakkab prezentatsiya  yaratishda  Adobe flashdan  foydalanadi va bu dastur eng  ohirgi 

ko‘rinishda  bo‘lishi shart. Prezi dasturining  uchta turli  xil shakli  mavjud:  

Prezi public   

Prezi enjoy     

Prezi pro   

Prezi  public barcha   foydalanuvchilar  uchun  bepul  bo‘lsa, Prezi  pro va Prezi  enjoy esa  

ma‘lum  bir   to‘lovlarni  talab  qiladi.  

Canvas  –  (―mustahkam  va  dag‘al  mato‖  ma‘nosini  anglatadi)    prezentatsiya    tayorlash 

uchun maydon. Prezi ZUI texnalogiyasidan foydalanganligi  sababli  har  qanday berilgan convas, 

yani  maydon  ko‘rinib  turgan  hududiga  nisbatan  kattaroq    bo‘ladi.  ZUI  texnalogiyasi 

foydalanuvchilarga maydon bo‘ylab erkin harakatlanish  va ma‘lumot  qo‘shish  imkonyatlarini  

beradi.   Prezini kompyuter, planshet, mobil telefonlardan ham foydalanilishi  mumkin. O‘rganish 

juda oson va qulay bo‘lganligi  sababli, har bir foydalanuvchiga  mos  keladi. Zoom  yordamida 

Prezi  taqdimoti  slaydma    slayd  ko‘chmaydi,  balki    yangi  joyga  izma-iz  ketadigan  yo‘lak 

(Pathwaypoint)dan foydalanib yaqinlashtiradi.  

Haiku Deck  

---

  

Haiku  Deck  –  bu  taqdimot  yaratishni  osonlashtirishga  harakat  qilishdir.  Bu  dastur  taniqli 

xalqaro  eksport  Garr  Reynolds  dizayn  taqdimotlari  prinspiga  asoslangan.  Asosiy  fikr-slayddagi 

minimal axborotlar miqdorida. Bir fikr slaydga va bir   (rasmlar, diogrammalar va sxemalar)   

Haiku  Deck  dasturi  yordamida  taqdimotlarga  slayd  tayyorlash  va  sizning  fikrlaringizdagi 

ko‘p  bo‘lmagan  axborotlar  bilan  taqdimotlar  yaratish  juda  oson.  Interfeysi  bezashga  sifatli 

shablonlarga ega.  

HaikuDeck-bu qiyinchiliklarsiz maksimal sodda va chiroyli taqdimot yaratishni 

hohlaganlar uchundir. Slides  

  

Slides – bu taqdimot yaratish uchun yangi zamonaviy dastur. Hamma taqdimotlar HTML da 

yaratiladi,  bu  har  qanday  qurilmada  foydalanish  imkonini  beradi.  HTML  kodlash  har  qanday 

usulda  taqdimotlarni  bezash  shu  bilan  internetdan  birga  har  qanday  amaliy  content  qo‘yish 

(embed) imkoniyatini yaratadi. Sizning Web brauzeringizda onlayn tarzda taqdimot ko‘rsatish va 

har qanday qurilma yordamida oflayn ko‘rinishdagi taqdimotingizni boshqarish imkoni mavjud.     

Grafik  muharriri  interfeysi  bir  oz  qiyinroq  va  hozircha  standart  funksyalari  joylashish  o‘rni 

noqulayroq,  lekin,  uskunalari  juda  qiziqarli.  Slides  dasturida  slaydlarni  har  qanday  yo‘nalshda 

harakatlantirish  mumkin  ya‘ni  o‘ngdan  chapga,  chapdan  o‘nga,  yuqoridan  pastga,  pastdan 

yuqoriga.      Slides  dasturi  bazaviy  funksiyalari  bilan  tekin  versiyalar  mavjud,  dasturning  to‘liq 

shakli pullik.  Hamma taqdimotlar sizning Web brauzeringizda onlayn tarzda amalga oshiriladi, 

dasturning desktop va telefon versiyalari hozircha mavjud emas, faqatgina boshqa qurilmalarda 

dasturni yuklash imkoni mavjud.   

---

Dasturning to‘liq shakli juda qiziqarli bo‘lib, kelajakda ommolashishi kutilmoqda. Agarda 

sizda  taqdimot  yaratish  zururiyati  tug‘ilgan  bo‘lsa,  Slidesda  taqdimot  yaratib  ko‘rishingizni 

maslahat beramiz. SlideDog  

  

  

SlideDog – Power Point yoki Keynote dasturlariga o‘xshagan taqdimot muharriri emas. Siz 

bu dasturda taqdimot yarata olmaysiz, lekin dastur yordamida siz taqdimot uchun qulay playlist 

tayyorlashingiz  mumkin.  Taqdimotlar  Power  Point  va  Keynote,  PDF  hujjatlari,  vidioroliklar, 

rasmlar  va  veb  sahifalarni  bitta  taqdimotga  kerakli  tartibda  joylashtirish  imkoniyati  mavjud. 

Onlayn tarzda yoki dasturni Windows operatsion tizimiga yuklahan holda ishlash mumkin. Projeqt  

  

Projeqt  dastrida  taqdimotni  jonlantiruvchi  internetdan  har  qanday  turdagi  ma‘lumotlarni 

qo‘yish imkoni mavjud, ya‘ni RSS lentasi, Google haritasi, onlayn savol-javob, Youtube dan video 

lavhalarni  yoki  SaundCloud  dan    musiqalarni  jaylashtirish  mumkin.  Slides  dasturiga  o‘xshab 

Projeqt  dasturida  slaydlar  harakatini  har  qanday  yo‘nalshda  joylashtirish  imkoni  mavjud.  Eng 

asosiysi Projeqt dasturida hosil qilingan taqdimotlarni har qanday internetga ulangan qurilmalarda 

yuklash va o‘zgartirish mumkin.  

Interfeysi  juda  ham  qulay,  unda  ishlash  qiyin  emas.  Qiziqarli  hususiyatlari:  yaratilgan 

taqdimotlarni  Power  Point  dasturiga  va  PDF  hujjatlariga  import  qilish  mukin  va  taqdimotlarni 

internetga joylashtirish juda qulay.  

Project ta‘lim sohasida va ko‘rgazmalarda keng qo‘llanalmoqda. Flowboard  

---

  

Keynotening  Mobil  versiyasi  bilan  faqatgina  Flowboard  tenglasha  oladi.  Dastur  iPad 

qurilmasida  taqdimotlarni  o‘zingizning  shaxsiy  shablonlaringiz  yordamida  yaratish  imkonini 

beradi.      Interfeysi  juda  oson,  funksiyalari  yetarlicha  ko‘p.  Qiziqarli  qurilmalari:  Facebook, 

YouTube,  Dropbox  kabi  veb  sahaifalaridan  rasmlar  va  videolarni  taqdimotga  joylashtirish  kabi 

imkoniyatlarga ega.  

Interfaol mul‘timedia taqdimoti  

Interfaol  mul‘timedia  taqdimoti  –  ierarxik  tamoyili  asosida  tizimlangan  va  maxsus 

foydalanuvchi interfeysi orqali boshqariladigan mul‘timedia komponentlari majmui.  

Foydalanish maqsadidan kelib chiqib, interfaol taqdimotlar shartli ravishda quyidagi turlarga 

bo‘linadi:  

korporativ mul‘timediali taqdimot; mul‘timediali katalog; mahsulot taqdimoti; o‘rgatuvchi 

yoki test dasturi; erkin foydalanishga ruxsat berilgan komp‘yuterlar uchun mul‘timedia qobig‘i; 

elektron nashr yoki mul‘timedali kitob.  

Power  Point  dasturida  taqdimotga  ovozli  va  video-kliplar  boshqa  dasturlarga  qaraganda 

qulay  kiritiladi  va  namoyish  etiladi.  Dasturda  mul‘timediali  ob‘yektlarni  tanlash  uchun 

sichqonchaning o‘ng tugmasidan foydalaniladi, bunda namoyish etish optsiyasini o‘rnatish uchun 

animatsiya effekti menyusining komandalariga yo‘l ochiladi.  

Taqdimotdagi  mul‘timedia  materiallarini  namoyish  etish  uchun  ro‘yxat  tuzish  va  ketma-

ketligini belgilash mumkin, ulardan foydalanishning barcha jihatlari oson va qulay. Ikkita dialog 

oynasi  bilan ishlayotgan taqdirda ham  asosiy funktsiyalarga murojaat  etish uchun bitta usuldan 

foydalansa bo‘ladi.  

Power Point dasturi videomateriallarni namoyish etishda fon ranglarining aniq va tiniqligini 

ta‘minlaydigan yagona dastur hisoblanadi.  

Shuningdek,  Power  Point  dasturi,  boshqa  dasturlardan  farqli  ravishda,  videoob‘yektlarga 

namoyish  davrida  suzib  (uchib)  yuruvchi  videotasvir  kabi  effektlarni  qo‘llash  imkoniyatini 

yaratadi.  Bundan  tashqari,  slayddan  slaydga  o‘tishning  46  xil  effektidan  foydalansa  bo‘ladi. 

Animatsiya  effekti  funktsiyasi  PowerPoint  imkoniyatlarini  yanada  kengaytiradi.  Ikkita  dialog 

oynasi orqali u tasvirli hamda mul‘timediali ob‘yektlarni, animatsiyaning ko‘pgina funktsiyalarini 

birlashtiradi va taqdimotning xohlagan joyida ishlatilishi mumkin.  

Power  Point  dasturi  ko‘rgazmali  o‘quv  materiallarini    tayyorlash  uchun    o‘qituvchining 

muhim  yordamchisi  hisoblanadi.  Taqdimotlar    o‘qituvchi  so‘zlarini  ko‘rgazmali  qilishga,  dars 

jarayonini qiziqarli bo‘lishida  foydalaniladi. Taqdimotlardan keng foydalanishning  sababi uni 

yaratishning  osonligi va dastur imkoniyatlarini kengligidir. Power Point dasturi imkoniyatlaridan 

biri bu  triggerlarni qo‘llashdir. «Trigger» (inglizcha so‘zdan olingan) – qurol tepkisi ma‘nosini 

anglatadi.  Trigger – ob‘yekt tanlangandan keyin biror bir harakatni bajaruvchi animatsiya effekti. 

Trigger  –bu  interaktiv  animatsiya  yaratish  vositasi  bo‘lib,  taqdimotning  aniq  bir  elementini 

harakatini  tanlash  imkoniyatidir.  Topshiriqning  barcha  elementlarini  tanlash  orqali  ishga 

tushiriladi va o‘quvchi  prizentatsiyani bevosita boshqarish imkoniyatiga ega bo‘ladi. Taqdimotda 

triggerlarni qo‘llash Power Point dasturi  imkoniyatlarini anchagina oshiradi. Uning yordamida 

taqdimotda  turli  interaktiv  o‘yinlar,  testlar,  topshiriqlar,  viktorinalar  va  boshqalarni  tayyorlash 

---

mumkin bo‘ladi.  Masalan triggerlar yordamida taqdimotda interaktiv testlar tayyorlash mumkin, 

testlarning javobi sifatida so‘zlar, raqamlar yoki tasvirlar ishtirok etishi mumkin. Agar o‘quvchi 

noto‘g‘ri  javobni  tanlasa  u  holda  javob  yo‘qolishi  aks  holda  esa  rangini,  o‘lchamini  yoki 

joylashishini o‘zgartirishi mumkin.      

Shunday  qilib,  trigger  yordamidagi  taqdimot  o‘quvchi  harakatiga  mos  harakatlanishi 

mumkin,  ya‘ni  o‘quv  materialining  o‘quvchi  bilan  interfaol  aloqada  bo‘lishini  ta‘minlaydi. 

Taqdimotda    triggerlarni  qo‘llash  yordamida  o‘quvchi  o‘quv  jarayonining  faol  ishtirokchisiga 

aylanadi.  Bunda  pedagog  taqdimotning  barcha  qismlarini    yoki  alohida  qismlarining  chiqishini 

o‘zi belgilaydi. Triggerlar  yordamida har qanday ob‘yektga  harakatlar taqdim etishimiz mumkin,  

bu  harakatlarni xohshimizga va vaziyatga  ko‘ra  tanlash imkoniyati ham mavjud.  

Bu  ko‘rinishdagi  taqdimotlarni  komp‘yuter  va  proektor  orqali  ko‘rishga  cheklanmasdan, 

hatto  elektron  doskada  ham  qo‘llash  mumkin.  Bundan  tashqari  interfaol  aloqadagi    taqdimotni 

elektron ta‘limda ham qo‘llash mumkin.  iSpring dasturi yordamida interfaol taqdimotlarni saytga 

joylashtirish, elektron pochta orqali jo‘natish va masofaviy ta‘lim tizimida qo‘llash mumkin.  

Chet tillarini o‘qitishda interfaol trigerlarni ishlab chiqish muhim axamiyat kasb etadi. Chet 

tillarini o‘qitishda interfaol mul‘timedia taqdimoti yaratishni misollar yordamida ko‘rib chiqamiz.  

  

 Slaydda  mevalar  rasmi  berilgan  bo‘lib,  topshiriqda  bir(Find  a  banan)  mevani  qaysi 

ekanligini topishi kerak bo‘ladi. Buning uchun tug‘ri javobli ob‘yektga belgilash  

(masalan:―kachenie‖),noto‘g‘ri 

javobga 

esa 

ob‘yektni 

chiqib 

ketish 

(masalan:―izcheznovenie‖) animatsiyasi tanlanadi. Oynaning  chap qismidan   ―oblast animatsii‖ 

oynasidan  ―vremya‖  bandini  tanlaymiz.  Hosil  bo‘lgan  oynadan  obektlarga  mos  animatsiya 

effektlarini sozlab chiqamiz.  

Power Point   dasturida to‘rt turdagi animatsiya effektlari bo‘lib, bular:  

- Вход  (chiqish)  effekti.  ob‘yektni  ekranni  turli  qismalaridan  va  turli  ko‘rinishlarida 

chiqishi.  

-Выход (chiqib ketish) effekti. ob‘yektni :slayddan turli ko‘rinishlarda chiqib ketadi.    

- Выделение (alohida ajratish) effekti. Misol sifatida ob‘yekt o‘lchamlarini kattalashtirish 

va kichiklashtirish, ranglarini o‘zgartirish, ob‘yektni o‘z atrofidan aylanishi keltirish mumkin.     

- Puti  peremesheniya  (bir  joydan  ikkinchi  joyga  ko‘chish  yo‘li)  effekti.  Ushbu  effekt 

ob‘yektning  pastga,  yuqoriga,  o‘ngga,  chapga  ko‘chishi  va    yulduz,  aylana  (va  boshqa) 

troyektoriyalar bo‘yicha ko‘rinishlarni belgilaydi.    

  Slayddagi  barcha    animatsion  effektlarni  ―oblast  animatsii‖  bo‘limidan  ko‘rishimiz 

mumkin. Unda animatsiya effekti quyidagi ko‘rinishda namoyon bo‘ladi.  

---

  

1 - obyektning slaydda  chiqish ketma-ketligining tartib raqamini ko‘rsatadi.  

2 -  effektlar namoyish vaqt shkalasi     

3 - animatsiya effektining turini ifodolovchi belgilar. Bu misolda Выход effekti ekanligini 

ko‘rsatadi.  

4 - elementlar ro‘yxatidagi pastki yo‘nalishni  tanlash orqali menyuni ko‘rish mumkin.  

Muloqot  oynasida  ―Effekt‖  va  ―Vremya‖  bandlari  mavjud.  Animatsiya  effektining 

boshlanish vaqtining bir necha turlarining belgilari aks etgan:  

По щелчку - animatsiya effekti slayddagi ob‘yekt tanlanganda boshlanadi.   

С предыдущим - animatsiya effekti  oldingi effekt bilan birgalikda ijro etiladi.   

После  предыдущего  -  animatsiya  effekti  ro‘yxatdagi    oldingi  effekt  tomomlanishi  bilan 

tezda ijro etiladi.   

  

Barcha  triggerlarni  sozlab  chiqganimizdan  so‘ng    ―oblast  animatsii‖  ning  ko‘rinishi 

quyidagi  ko‘rinishda hosil bo‘ladi.   

       

---

  

Переходы  menyusidagi  ―Смена  слайда‖  bo‘limida    «По  щелчку»  va  «После» 

bandlaridagi tanlashlarni olib tashlash maqsadga muvofiqdir. Aks holda «По щелчку» bandidagi 

belgilanish  ish  sohasini  barcha  qismlarini    tanlaganimizda  keyingi  slaydga  o‘tishi,    «После» 

bandidagi belgilanish esa avtomatik tarzda keyingi slaydga o‘tadi.  Biz uchun esa faqat ob‘yektlar 

belgilanganda  noto‘g‘ri  javoblar  slayddan  yo‘qolishi,  to‘g‘ri  javob  esa  turli  tomonlarga  og‘ishi 

kerak bo‘ladi.   

    

Keyingi  misolimizda  rasmlar  tanlanganda  unga  mos  keluvchi  so‘zlarni  rasm  pastida  aks 

etishini  kuzatamiz.  Buning  uchun  har  bir  so‘zni  rasmga    mos    holda    animatsiya  menyusidan 

―Пути  перемешения‖  bandidagi  ―Линии‖  buyrug‘ini  tanlaymiz  va  rasmning  pasti  qismiga 

chizib  tushiramiz.    Oynaning    chap  qismidan      ―Область  анимацииi‖  oynasidan  ―vremya‖ 

bandini  tanlaymiz.  Hosil  bo‘lgan  oynadan  rasmlarga  mos    so‘zlarning    ―преключатели‖ 

bandidan ―начать выполнение эффекта при щелчке‖ buyrug‘idan mos so‘zning chiqishlarini 

sozlab chiqamiz. Slayd namoyish  etilganda rasmlar ustiga sichqoncha tugmasi  bosilganda unga 

mos keladigan so‘zlar rasmning pastki qismida harakatlanganini ko‘rishimiz mumkin.   

  

Keyingi  misolimizda  esa  to‘g‘ri  javoblar  tanlanganda    ―Correct‖,    noto‘g‘ri  javoblar 

tanlanganda esa ―Incorrect‖ yozuvlarning chiqishi bilan kuzatiladi.  Shuning javoblarning to‘g‘ri 

yoki noto‘g‘ri ekanligi ovozli ko‘rinishda ham ifodalash mumkin. Buning uchun slaydga rasmlar 

va savol joylashtiriladi, ―Correct‖ va ―Incorrect‖ so‘zlari kiritiladi. Ushbu so‘zlarga animatsiya 

menyusidan  ―Вход‖  bandidagi  ―Фигура‖  buyrug‘ini  tanlaymiz.    Oynaning    chap  qismidan 

―область анимации‖ oynasidan ―время‖ bandini tanlaymiz. Hosil bo‘lgan oynadan rasmlarga 

        

---

mos so‘zlarning ―преключатели‖dan ―Начать выполнение эффекта при щелчке‖ bandidan 

mos so‘zning chiqishlarini sozlab chiqamiz.   

  

         

  

Demak, interfaol mul‘timediya taqdimotlarini ishlab chiqish o‘qituvchidan ijodkorlikni talab 

etadi.  Kerakli  manbalar,  rasmlar,  ovozlar  to‘planadi  va  ishni  bajarish  algoritmining  xomakisi 

tuziladi,    so‘ngra  natijalar  kom‘yuterga  kiritilib,  yuqoridagi  kabi  interfaol  taqdimotlar 

tayyorlanadi.  

7-ma‘ruza.  Prezi  dasturi  imkoniyatlari.  Prezi.com  da  ro‗yxatdan  o‗tish.  Prezi  dasturida 

yangi taqdimot yaratish. Taqdimotga ob‘ektlarni joylashtirish.  

Flesh  –  taqdimotlarning  zamonaviy  vositalaridan  biri  Prezi  dasturidir.    Prezi  dasturining 

o`ziga xosligi bu ma`lumotlarning ketma ket chiqishidir.   

Power Point bilan  Prezining  eng  katta  farqi shundaki, Prezi asosan  linyali formatga urg‘u 

beradi. Alohida qilib qaraydigan bo‘lsak Prezida ko‘rish imkonyatiga katta e‘tibor berilgani aniq 

bir farqdir. Prezi g‘oya, fikr va rejalar tarmog‘ini qurush  uchun  ishlatiladi.  

       

---

  

ZUI  –  (zooming  user  interface)  obyektivdagi    suratni    foydalanuvchilarga    yaqinlashtirib 

yoki uzoqlashtirib ko‘rsatadi. ZUI foydalanuvchilarga turli xil hujjatlarni o‘zaro, to‘gridan to‘g‘ri 

ko‘rib, o‘rganib chiqishga imkon beradi.  

Umuman  olganda,  Prezi  Windowsda  juda  yaxshi  ishlaydi,  ammo  Linuxda  juda  yomon 

ishlaydi. Prezi murakkab prezentatsiya yaratishda Adobe Flashdan foydalanadi va bu dastur eng 

oxirgi ko‘rinishda bo‘lishi shart. Prezi dasturining uchta turli  xil shakllari  mavjud: Prezi public 

Prezi enjoy Prezi pro.  

Prezi  public  barcha  foydalanuvchilar  uchun  bepul  bo‘lsa,  Prezi  pro  va  Prezi  enjoy  esa 

ma‘lum bir to‘lovlarni talab qiladi.  

Canvas  –  (―mustahkam  va  dag‘al  mato‖  ma‘nosini  anglatadi)  prezentatsiya  tayyorlash 

uchun maydon. Prezi ZUI texnologiyasidan foydalanganligi sababli har qanday berilgan canvas, 

ya‘ni  maydon  ko‘rinib  turgan  hududiga  nisbatan  kattaroq  bo‘ladi.  ZUI  texnologiyasi 

foydalanuvchilarga  maydon  bo‘ylab  erkin  harakatlanish  va  ma‘lumot  qo‘shish  imkonyatlarini 

beradi. Prezini kompyuter, planshet, mobil telefonlardan ham foydalanilishi mumkin. O‘rganish 

juda oson va qulay bo‘lganligi sababli, har bir foydalanuvchiga mos keladi. Zoom yordamida Prezi 

taqdimoti slaydma slayd ko‘chmaydi, balki yangi joyga izma-iz ketadigan yo‘lak (Pathwaypoint) 

dan foydalanib yaqinlashtiradi.  

Prezi  –  onlayn  chiroyli  taqdimotlar  yaratishga  moljallangan  ilovalar.  Bunda  chiziqli 

bo`lmagan  taqdimotlar  tayyorlanadi,  xohlagan  bir  fragmantni  kattalashtirish  va  kichiklashtirish 

mumkin bo‘ladi.  

Prezi dasturi Zui Labs  kompaniyasi tomonidan ishlab chiqilgan, 2008 yil 15 dekabrda servis 

ishga tushirilgan.    

Dasturlarda  ishlashdan  avval  tayyor  taqdimotlarning  namunasini  korib  chiqish  orqali 

tasavvurga ega bo`lish mumkin.  

//prezi.com saytida ro`yxatdan o`tish oddiy bo`lib, avvalo siz dastur versiyasini tanlashingiz 

kerak bo`ladi, so`ng ro`yxat  formasi to`ldiriladi.  Formani  to`ldirishda elektron manzilni  kiritish 

talab etiladi.  

Yangi taqdimotni yaratish uchun New Prezi tanlang. Shundan so`ng bir necha shablonlardan 

iborat yangi ko`rinish hosil bo`ladi. Agar toza varaqlarda ish boshlamoqchi bo`lsangiz unda Start 

blank prezi variantini tanlang.   

---

  

Taqdimot shabloning tanlash muloqot oynasi   

Taqdimot  uchun  shablonlarni  tanlash  orqali  taqdimot  asosni  quramiz  va  unda  kerakli 

ma`lumotlar bilan to`ldiramiz. Buning uchun taqdimot muharriri mavjud. Ish stoli elementlarini 

sichqoncha  tugnasini  bosish  orqali  tanlash  mumkin.  Demak  shablondagi  barcha  elemenlarni, 

sarlavha, matn, rasmlarni tahrirlash va o`zgartirish mumkin.  

  

Prezi taqdimoti muhariri oynasi   

Taqdimot  bilan  ishlaganda  zarur  bo`ladiga  asosiy  uskunalar  oynaning  yuqori  qismida 

jolashgan va uchta menyuga guruhlangan:  

• Frames and Arrows: formaning turli sohalarini belgilash imkoniyati va taqdimotga yangi 

slayd ko`rinishlarini qo`shish.   

• Insert:  kerakli  ma`lumotlarni  taqdim  etish  uchun  tasvirlar,  video  va  boshqa  fayllarni 

qo`shish  imkoniyati.  Keng  va  qo`llash  mumkin  bo`lgan  klipart  goleriyasidan  foydalanish 

imkoniyati mavjud. Taqdimot namoyishdagi musiqal jo`rligini ham joylashtirish mumkin.  

• Theme:  ko`rish  jihozlanishini  sozlash  mumkin.  Ushbu  menyu  yordamida  biz  hohlagan 

vaqtda boshqa mavzuni tanlash imkoniyatiga ega bo`lamiz. Taqdimot jihozlanishni yoki biror bir 

element rangini o`zgartirish orqali amalga oshirish mumkin.   

Ishni hohlagan etapida taqdimotni qanday namoyish etilishini ko`rish mumkin, buning uchun 

oynaning  chap  tomonida  joylashgan  Present  tugmasini  tanlash  orqali  bajariladi.    Prezi  servis 

---

bo`lsada  loyihani  avtomatik  saqlash  imkoniyati  mavjud,  shunday  bo`lsada  muharirdan  chiqib 

ketish oldidan quyidagi tugmani bosish lozim bo`ladi.   

  

  

Taqdimotni saqlash muloqot oynasi   

Hujjatni  saqlash  uchun  avvalambor  sahifaga  murojat  imkonini  beradi,  xohlagan  ma‘qul 

uslubda  tadbiq  etishishingiz  uchun.  Ikkinchidan  taqdimotni  onlayn  shaklida  namoyish  etish 

imkoniyatiga ega bo`lasiz. Hujjatning yana bir saqlash uslubi bu PDF formatida saqlash. So`ngi 

variant  bu  taqimotni  o`z  kompyuteringizga  avtonom  ko`rinishda  saqlash  Inetnetga  ulanmagan 

holda ham taqdimotni ko‘rish imkoniyati.  

Prezi  dasturini  ishga  tushiring.  Sahifaning  yuqori  qismdagi  «Create»  tugmasini  tanlang. 

«Your Prezis» qatoridagi  «+New Prezi» tugmasini tanlang.   

  

  

  

Taqdimot uchun eskiz o‘ylab toping. Qanday maqul deb topsangiz ish sohasiga hohlagan 

kadrlarni joylashtirng.  

Prezi uchun dizayn tanlang, unda taqdimot maksimal kichraytirilganda qanday ko`rinishga 

kelishi mumkinligini tasavvur qiling. Taqdimot yaratishda yaxshi natijaga erishish uchun oldindan 

chiqish effekti tuzilishini tasavvur qilish ya`ni  ketma- ketligini to`g`ri tashkil etish lozim .   

---

  

Taqdimot  asosi  uchun  tayanch  nuqtalarni  tanlab  joylashtiring.  Bu  nuqtalar  –  kordinatsion 

nuqtalar deb tasavvur qiling, har bir kadrni yaratganda hu nuqtalarga tayanib ish tuting.    

  

  

Taqdimotni yo`nalish kabi ekanligi haqida o`ylang. Yo‘nlaish bu – taqdimotni bir kadrdan 

ikkinchisiga o`tishi kabidir.   

Yo`nalish kabi taqdimotni namoyish etilishini o`ylang. Yo‘nalish – bu, taqdimot bir kadrdan 

boshqasiga  o‘tgani  kabi  harkat  qiladi.  Yo`nalish  chiziqli  ketma–ket  harakat  qilish  o‘rniga, 

yo‘nalish  har  xil  tartibda  harakatlanadi,  yo`nalish  bo`yicha  harakatlanayotgandek  ―kamera‖ 

taqdimotdan taqdimotga  ko`chadi.  

  

Taqdimotda  yo`nalishi  barqaror  bo`lishiga  etibor  berishingiz  lozim.  Taqdimotni 

rejalashtirilgan  vaqtda  kamera  eskiz  bo`ylab  harakatlanishini  e`tiborga  oling.  Prezi  obyektlarni 

kattalashitirish, kichiklashtirish va aylanish imkoniyatiga ega.  

---

  

     

  

  

  

Nazorat savollari:  

  

1.Taqdimot tushunchasi va ularning turlari.  

2.Multimediyali taqdimotlar va ulani ta‘lim jarayonida qo‗llashning afzalliklar.  

3.O’quv taqdimotiga qo’yilgan talablarni ayting.   

4.Taqdimot yaratishning zamonaviy dasturiy vositalari va taqdimot yaratishning onlayn 

xizmatlar