2-Амалий иш сараланма тузиш қоидалари. Аралашма толаларининг кўрсаткичларини аниқлаш

Пахта толасинининг физик-механик хоссалари

Типи	Селекцион нави	Тола хоссалари
		Нав	Штапель узунлиги L, мм	Чизиқий зичлиги Т, мтекс	Узиш кучи Р, сН	Нисбий узиш кучи R, сН/текс	Калта толалар миқдори, %
5-I	С-4910	I	32,7	174	4,3	24,3	4,2

Пахта толасининг II-нав хосса кўрсаткичларини Белицин Б.М. коэффициентларидан фойдаланиб аниқлаймиз.
7-жадвал
Белицин Б.М. коэффициентлари

Тола нави	Узиш кучи, сН	Нисбий узиш кучи, сН/текс	Чизиқий зичлиги,текс
I	100	100	100
II	89	96	93
III	78	93	81
IV	68	87	73
V	56	86	53

Пахта толасининг II-нави хосса кўрсаткичларини аниқлаш
1. II-нав толанинг узиш кучи:
,сН
2. II-нав толанинг чизиқий зичлиги:
, текс
3. II-нав толанинг нисбий узиш кучи:
, сН/текс
Аралашма толаларининг кўрсаткичларини ҳисоблаш:
1. Узиш кучи:
, сН
2. Чизиқий зичлиги.
, текс
3. Нисбий узиш кучи:
, сН/текс.
ИПНИНГ НИСБИЙ УЗИШ КУЧИНИ ҲИСОБЛАШ УСУЛЛАРИ


Амалий ишининг мақсади: Ип пишиқлигини проф. А.Н.Соловьев формуласидан ва CSP, Rкм кўрсаткичларидан фойдаланиб башорат қилиш усулларини ўрганиш.
Амалий иш дарси учун керак бўладиган анжомлар ва материаллар: Меъёрий ҳужжатлар, маълумотнома, типли сараланма танлаш бўйича услубий қўлланма, компьютер, калькулятор.
Топшириқ

1. 
   Ип нисбий узиш кучини ҳисоблашда проф. А.Н. Соловьёв формуласи қўлланилиши билан танишинг.
   
2. 
   Берилган ип асортименти учун (5 лаборатория ишидан) нисбий узиш кучининг ҳисобий қийматини аниқланг ва меъёрий хужжат кўрсаткичлари билан қиёсланг.
   
3. 
   Компьютер дастури ёрдамида ипнинг нисбий узиш кучини ҳисоблаш тартиби билан танишинг.
   
4. 
   CSP ва Rкм кўрсаткичларини аниқлаш орқали ип пишиқлигини башорат қилишни ўрганинг.
   

Уйда: Амалий иши бўйича ҳисобот тайёрланг.


Асосий маълумотлар
Пахта ипининг нисбий узиш кучини ҳисоблаш учун проф. А.Н. Соловьёв формуласи қўлланилади:

Бу ерда:
R_ип - ипнинг нисбий узиш кучи, сН/текс;

Р_ар - аралашма толаларининг узиш кучи, сН;
Т_ар - аралашма толаларининг чизиқий зичлиги, текс;
Н₀ - солиштирма нотекислик кўрсаткичи (қайта тараш системаси учун Н₀=3,5  4,0; карда системаси учун Н₀=4,5  5,0);
Т_ип - ипнинг чизиқий зичлиги, текс;
L_ар - аралашма толаларининг штапель узунлиги, мм;
 - машиналар ҳолатига боғлик коэффициент. Агар машиналар аъло ҳолатда бўлса, =1,1; яхши ҳолатда бўлса, =1,0; қониқарли ҳолатда бўлса, =0,9;
k - ип пишитилишига тузатма бўлиб, амалий ( ) ва критик ( ) пишитиш коэффициентлари фарқига қараб танланади;

- маълумотномадан ипнинг турига, чизиқий зичлигига ва толанинг штапел узунлигига қараб танланади;
- критик пишитиш коэффициенти бўлиб, қуйидаги формула ёрдамида аниқланади.

Мисол: Т=25 текс трикотаж ипининг нисбий узиш кучини ҳисоблаш. (5-лаборатория ишидаги аралашма толаларининг кўрсаткичлари ишлатилади).
Карда йигириш системаси учун Н₀ =5,0 деб, =36,3 ва =1,0 деб, қабул қиламиз
Ипнинг критик пишитиш коэффициенти ни ҳисоблаймиз.




Маълумотномадан k нинг қийматини танлаймиз k =0,99.
Ипнинг ҳисобий нисбий узиш кучини аниқлаймиз.


сН/текс
сН/текс
Хулоса:
Сараланма тўғри танланган ва у ипнинг сифат кўрсаткичларини таъминлайди
CSP кўрсаткичи бўйича ип пишиқлигини башорат қилиш
CSP (COUNT STRENGTH PRODUCT) кўрсаткичи бўйича ип пишиқлигини башорат қилиш HVI 900 ва SPINLAP тизимлари жорий қилинганидан сўнг кенг тарқалди. Бу тизимларда толанинг сифат кўрсаткичлари баҳоланади (тола узунлиги, пишиқлиги, узунлик бўйича бир хиллиги, микронейри, ранги, узишдаги узайиши, ифлослик даражаси ва бошқалар).
CSP кўрсаткичи ип ва тола ўртасидаги боғлиқликни ифодалайди. Қиймати SITRA (Жанубий Ҳиндистон тўқимачилик тадқиқотлари маркази) меёрлаштирилган маълумотларида дағал, ярим дағал, ўрта, ингичка, ўта ингичка пахта толалари учун унинг қийматини ҳисоблаш тартиби кўрсатилган.
Агар HVI кўрсаткичларидан толанинг ўртача узунлиги маълум бўлса, CSP қуйидаги формула ёрдамида топилади.
Карда ипи учун

Қайта тараш ипи учун



Бу ерда:
-толанинг ўртача узунлиги, мм,
- толанинг нисбий узиш кучи, сН/текс
-микронейр кўрсаткичи
-ипнинг инглизча номери
- қайта тараш тарандиси, %
Пахта ипи пишиқлигини башорат қилишда шунингдек узилиш узунлигидан, яъни R_км дан ҳам фойдаланилади. Мазкур кўрсаткич USTER халқаро стандартига киритилган. Нисбий узиш кучи R билан R_KM кўрсатгичи ўртасидаги ўзаро боғлиқлик қуйидагича ифодаланади:
SITRA тавсиясига кўра R_KM эмпирик формула ёрдамида ҳисобланади



толанинг сифати индекси
L, R_{ар ,}M HVI тизимида аниқланган аралашма толаларининг кўрсаткичлари.