2. Aholi ehtiyojlari va turmush darajasiga ta’sir etuvchi omillar

Qat’iy belgilangan daromad oluvchi uy xo‘jaliklari. 2019 yilda aholining yalpi real daromadlari 6,5 foiz darajasida o‘sgan bo‘lsa-da, daromadlarining real o‘sishi kam bo‘lgan yoki umuman o‘smagan aholi guruhi mavjud (nafaqadagilar yoki qat’iy belgilangan daromad oluvchilar).

Umuman olganda, tadqiqot natijalariga ko‘ra, uy xo‘jaliklari tomonidan seziladigan inflyasiya darajasi xarajatlar tarkibi va narxlarning o‘zgarishiga qarab farq qiladi.

Xususan, yuqori darajada shaharlashgan hududlarda istiqomat qiluvchi kam daromadli uy xo‘jaliklari yuqori darajadagi inflyasiyani sezadilar.

Umumlashtirilgan holda yashash qiymatining o‘sish darajasi o‘rtacha daromadlar o‘sishiga mutanosib bo‘ladi. Ayni paytda alohida guruhlar bo‘yicha tahlillar, yashash qiymatining o‘sishiga juda ta’sirchan bo‘lgan aholi guruhlari mavjudligini ko‘rsatdi, xususan:

• 
  xarajatlari miqdori umumiy daromadlaridan yuqori bo‘lgan uy xo‘jaliklari;
  
• 
  kam daromadli va yuqori darajadagi moliyaviy majburiyatlarga ega uy xo‘jaliklari;
  
• 
  qat’iy belgilangan daromad oluvchi uy xo‘jaliklari, shu jumladan, nafaqa oluvchilar.
  

Xulosa

Aholining farovonlik darajasini ifodalashda «turmush darajasi», «xalq farovonligi», «turmush faoliyati xavfsizligi», «turmush tarzi», «mehnat faoliyati sifatida», «turmush sifati» kabi turli xil tushunchalar qo‘llaniladi. Ba’zan turli atamalar bir mazmunni anglatsa, boshqa hollarda ular o‘rtasidagi farq muayyan xarakter kasb etadi, mazmuni sezmlarli darajada farq qiladi. Shu bilan birga, mazkur tushunchalarning o‘zaro bog‘liqligini ham aytib o‘tish lozim.

Inqirozli vaziyat va cheklov choralari sharoitida, aholining past darajada daromad oladigan qatlamlari asosiy iste’mol tovarlar narxlari o‘zgarishiga kuchliroq ta’sirchan bo‘ladi. Past daromad oladigan aholining asosiy qismi iqtisodiyotning norasmiy sektorida faoliyat yuritishi hisobga olinsa, iqtisodiy faollikning pasayishi, birinchi navbatda, ularning daromadlariga ta’sir ko‘rsatadi.

Shu sababli, yashash qiymati masalasi joriy vaziyatda muhim ahamiyat kasb etadi va past darajada daromad olayotgan aholi farovonligini oshirish uchun samarali chora-tadbirlar ishlab chiqishni taqozo etadi.