2-3 Маъруза: ҚЎЗҒалувчан тўҚималар физиологияси

ҳужайра танаси,
танадан чиққан сершохланган калта ўсимталар - дендрит-лар ва узун ўсимталари - аксон,
тананинг аксон чиққан жойи - аксон тепалиги ёки аксоннинг бошланғич қисми (сегменти)
ҳамда аксоннинг охирги учлари - терминаллар фарқланади.
•
Сома (перикарион)
,
мағиз атрофида тўпланган цитоплазма
бўлиб, нейроннинг марказий
тузилмасини ташкил қилади.
Унда дендрит ва аксоннинг ўсишини таъминловчи рибосомалар,
Гольжи аппарати, лизосомалар, пигментлар, митохондриялар, нейрофибриллалар ва бошқалар
мавжуд. Аксон цитоплазмасининг якка ва кўпинча шохланган узун ўсимтасидир. Аксон тузилиши ва
вазифаси жиҳатидан асаб импульсларини мия тузилмаларига ва турли аъзоларга
ўтказишга
мосланган. Аксон миелин қобиққа ўралган.Унинг бошланғич қисми миелин билан ўралмаган. Бу
бошланғич сегментга бошқа нейронларнинг
аксонлари келиб туташади.
Аксоннинг асаб
импульсларини ўтказиш тезлиги унинг миелин қобиғи билан ўралиши ва диаметрини катта ва
кичиклиги билан боғлиқ.

---

•
Телодендронлар
- аксоннинг шохланган - терминал учлари бўлиб, ҳар - хил
вазифани бажаришга мосланган. Аксон терминалининг кенгайган қисми тугмача
деб аталади. Унда митохондриялар, турли катталикдаги везикула ва моддалар
ажратувчи доначалар жойлашган.
•
Дендритлар
цитоплазматик ўсимта бўлиб, асаб хужайрасининг
рецептор
майдонини ташкил қилади. Уларнинг юзаси жуда кўплаб ўсимталар билан
қопланган. Дендрит ўсимталари бошқа нейронлардан импульсларни қабул
қилиш қисми ҳисобланади. Нейрон асаб тизимининг тузилиш ва иш бажариш
бирлигини ташкил қилади. У муайян
таъсуротлар импульсини қабул қилиш,
қўзғалишни қайта ишлаш ва уни ўтказиш, асаб импульси билан жавоб бериш,
бошқа нейронлар ва ишчи аьзолар (эффекторлар) билан алоқа ўрнатиш учун
ихтисослашган асаб хужайраларидир.
•
Организмнинг бошқа ҳужайралари каби нейрон ҳам яхлит