2 -mavzu: O`zbekiston insoniyat sivilizatsiyasinining qadimgi o`choqlaridan biri

Zardushtiylikning muqaddas kitoblar to`plami Iskandar Zulkarnayn hokimiyati inqirozga yuz tutgach, milodimizdan burungi 250 yillarda, arshoxiylar davrida yana tiklana boshlagan va yangi matnlar bilan to`ldirilgan. ning 3 ta kitobi qadimgi tilda va bittasi pahlaviy tilda tiklangan. Birinchi kitob , yaYesin va VisparadVidevat deb ham yuritiladi. Ikkinchi kitob bo`lib, Zardusht hat nomalari uning asosiy mazmunini tashkil etadi. Bu kitob 72 bashoratdan iborat bo`lib, Oxuramazdaning vahiylari haqligiga imon keltirishga doir duolar bor. Diniy sohada ezgulikni qaror toptirish ruhi bilan yovuzlik ruhi o`rtasida keskin kurash boradi. Oxuramazda ezgulikni vujudga keltiraveradi, yovuzlik ruhi bo`lgan Axriman unga qarshi kurashib odamlarni yomonlik sari, yovuzliklarga boshlayveradi. Imonli-e dev, pari, iblis va boshqa gunohlar, adashishlar, yolg`onlar, kasalliklar timsoli sifatida muhim o`rin tutadi. Oxuramazda odamlarni ulardan saqlanish, o`zini chetga olishga daAvestoMen borliqni Qo`riqchisiman

nomdir menga tag`in Himoyat

yana bir nom bilguvchilikdir

voqiflikdir yana bir tarzim,

mening nomim Haqgo`ylik erur

mening nomim AsraguvchidirAvestoBug`doy o`stirila boshlasa, devlarni ter bosadi, sovrilgan bug`doy tayyor bo`lsa, devlar zaiflashib qoladi. Un tayyor bo`lgach, devlar nolayu fig`on chekishadi. Devlarni mag`lub etish uchun xonadonda hamisha unli ovqat bo`lishi lozim. Bu ovqatni odam yegandan so`ng, devlar juda qizishib ketishadi va qocha boshlashadinolar, tarbiyaviy o`gitlarborligiga amin bo`lamiz.

Bashoratdagi odam Ato haqidagi fikrlar o`ziga xos bir tarzda bayon etiladi. Unda talali olovni ko`paytiradi. Yer odamlar yashashi uchun torlik qilib qolganda u nayzani yerga sanchib yerni kengaytirishni iltijo qilib, xudodan so`rab va erishadi. Oxuramazda Odam Atoga yerga sovuq ofat kelayotganini va uni olish lozimligini aytadi. Iyim o`ziga bir uy qurib hayvonot va o`simlik zotlarining eng yaxshilardan bir juftdan olib, ularni saqlab qoladi. Shu tariqa Odam Ato tirik, tabiatni ofatdan saqlab qolishga erishadi.

Ammo Odam Ato o`z qilgan ishlaridan mag`rurlanib, xudo tomonidan taqiqlangan nemol qilib qo`yadi. U xudoning qahriga uchrab, abadiylikdan judo qilinadi. Ikkinchi davr Zardusht faoliyati va uning diniy islohoti bilan bog`liq. olib borilgan 3000 yillik kurashlardan so`ng Zardusht farzandi boshchiligida dunyoda tinchlik, osoyishtalik va forovonlik yuzaga keladi. Yomonlik va yovuqlik kuchlari timsoli bo`lgan dev-Axriman yengiladi. Uchinchi davrda qiyomat qoyim AvestoVasparadBundaxashvat qiladi. Bu yakka xudolikka asoslangan Zardushtiylikni asosiy yo`nalishi ko`p xudolikdan iborat bo`lgan mazdaniylik bilan aralashtirish oqibatidir. Zardushtgacha ham Oxura, Mitra, Mazda va boshqa xudolar haqida fikrlar bo`lgan. Ammo u xudolar xuddi odamlardek hayot kechirishgan. Zardusht talqinidagi Xudo-Oxuramazda esa oliy ibtido bo`lgan, uning bola chaqalari yo`q. u hamma narsani, butun borliqni yaratuvchi Oliy ruh bo`lib, barcha ezguliklar va yaxshiliklar bilan odamlar qalbini munavvar qiladi. Zardusht asos solgan yakka xudolik dini Eronda Axmoniylar hokimiyat tepasiga kelib, ular Markaziy Osiyoni bosib olgach zavolga uchraydi. da Oxuramazda olamni yaratuvchi va tartib o`rnatuvchilikdan ko`ra ko`proq qabilaviy xudolarni birlashtiruvchi bosh xudoga aylanib qoldi. Ahamoniylar Yunonistonni bosib olish uchun borgan urushlari hamda yunonlarning Eron va Turonni ishg`ol qilishlari oqibatida Oxuramazda Yunonistonda bosh xudo-Zevs, Zardusht esa Aflotun sifatida talqin etiladi. Ahamoniylar zardushtiylikni o`z eAvestoqib ostiga olindi. Zardushtiylik Markaziy Osiyoda vujudga kelganligi va uning jahon madaniyatiga ko`rsatgan ijobiy taAvestoAvestoAvestoAvestoAvestoAvestotiboran Kavi Vistasp Zardusht etiqodni qabul qilishni buyurdi.
Tarixdan matiqod sifatida yashadi. Zardusht yashagan va kitobi yozilgan davrda Markaziy Osiyoda aholining asosiy qismi o`troq hayotga, dehqonchilik, xunarmandchilikka o`ta boshlagan,ko`chmanchi chorvachilikka eAvestoAvestolumotlar beriladi. Shunday qilib, miloddan avvalgi IX-VII asrlar ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy va madaniy hayot haqida g`oyatda muhim manaviy boyligidir.