2 – Mavzu: Elektr energiyani xarakterlovchi kattaliklar Reja

Uch fazali tizimlar. Uch fazali sinxron generator

Bir xil chastotali va fazalari bO‘yicha o‘zaro siljigan sinusoidal EYuK lar ta’sirida bo‘lgan uchta zanjirlar majmuasi sinusoidal tok uch fazali tizimlari deb ataladi. Agar uch fazali tizimni hosil qiluvchi zanjirlar elektr jihatdan o‘zaro ulanmagan bO‘lsa, u holda bunday tizim bog‘lanmagan uch fazali tizim deb ataladi (11 a-rasm). Amaliyotda ko‘pincha bog‘langan uch fazali tizimlar qo‘llaniladi. Bunda toklarni manbaga qaytishi uchun uchta emas, balki kO‘pi bilan bitta simdan foydalaniladi (11 b-rasm).

11-rasm

Uch fazali tizimlarni birinchi bo‘lib mashhur rus olimi M. O. Dolivo-Dobrovolskiy (1862-1919) yaratgan. 1891 yilda bu olim uch fazali tizimlarning barcha bo‘g‘inlari–generator, transformator va motorlarni ishlab chiqqan.

Uch fazali tok elektr energiyasi uch fazali sinxron generatorlar yordamida ishlab chiqariladi. Bu generator asosan ikkita qismdan - qo‘zg‘almas stator 1 va aylanuvchan rotor 2 dan iborat bO‘ladi (12- rasm).

12-rasm

Rotor chulg‘ami o‘zgarmas tok manbaidan ta’minlanadi va ushbu tok rotor va statorni kesib O‘tuvchi doimiy magnit oqimini hosil qiladi.


3.2- расм.
Statorda bir-biridan 120⁰ ga siljigan uchta chulg‘am joylashtiriladi. 12-rasmda bu chulg‘amlar statorning uchta diametral qarama-qarshi pazlarida joylashtirilgan holatda kO‘rsatilgan. Chulg‘amlar boshlari A, B, C, oxirlari esa X, Y, Z harflari bilan belgilanadi.

Elektromagnit induksiya qonuniga ko‘ra bu chulg‘amlarda qiymatlari teng va fazalari bO‘yicha o‘zaro 120⁰ (davrning uchdan bir bo‘lagi)ga siljigan sinusoidal EYuK lar tizimi hosil bO‘ladi, ya’ni

,

,

.