Uch fazali zanjirlarning ulanish sxemalari
Uch fazali zanjirlarda generatorlar, motorlar, transformatorlar chulg‘amlari va iste’molchilar asosan yulduz va uchburchak sxemalari bO‘yicha ulanadi.
Agar generator chulg‘amlarining uchlari o‘zaro ulansa, u holda yulduz sxema hosil bO‘ladi (13 a-rasm). Buning uchun elektr mashina va transformatorlar chulg‘amlari uchlarini sim bilan ulash yetarli bO‘ladi (13 b-rasm).
a) b) v)
13- rasm
Faza chulg‘amlarining uchlari o‘zaro ulangan umumiy nuqta generator neytral nuqtasi deb ataladi va N harfi bilan belgilanadi. Sxema kO‘rinishini soddalashtirish maqsadida generator fazalarini O‘zaro 1200 burchak ostida emas, balki parallel joylashtiramiz (13 v-rasm).
Uch fazali zanjirda yuklama ham yulduz sxemasida ulanishi mumkin. Iste’molchilar fazalari O‘zaro ulangan umumiy nuqta iste’molchilar neytral nuqtasi n, uni generator neytral nuqtasi bilan ulab turuvchi Nn sim neytral sim deb ataladi (14- rasm). Neytral sim fazalar kuchlanishlarining O‘zaro bog‘liqsizligini ta’minlaydi.
Generator va iste’molchi mos fazalarini ulovchi AA, VV, SS simlar liniya simlari, ulardagi IA, IV, IS toklar esa liniya toklari deb ataladi. Liniya simlari orasidagi UAV, UVC, UCA kuchlanishlar liniya kuchlanishlari deb ataladi. Liniya simlaridagi toklarning musbat yO‘nalishi generator (manba)dan yuklama (iste’molchi)ga tomon, neytral simdagi tokning musbat yO‘nalishi esa yuklamadan generator tomon olinadi. Generator faza chulg‘amlaridan yoki iste’molchilardan o‘tayotgan toklar faza toklari deb ataladi. 14-rasmdan ko‘rinib turganidek, yulduz sxemada liniya toklari faza toklariga teng bO‘ladi.
14-rasm
Uch fazali generator faza chulg‘amlarini uchburchak sxemasi bo‘yicha ulash uchun ular o‘zaro ketma-ket ulanadi (15 a, b- rasm). Uchburchak ulanganda chulg‘amlar berk kontur hosil qilsada, konturdagi tok nolga teng, chunki EYuK lar geometrik yig‘indisi nolga teng bO‘ladi.
a) b)
15-rasm
Uchburchak sxemasida faza kuchlanishi unga mos liniya kuchlanishiga teng, ya’ni UF = UL.
Elektroenergetikada generator chulg‘amlari hamda yuklamaning «yulduz-uchburchak», «uchburchak-yulduz», «yulduz-yulduz», «uchburchak-uchburchak» sxemalari keng qo‘llaniladi.
Nazorat savollari.
Elektr kuchlanishi deb nimaga aytiladi.
Elektr tokiga ta’rif bering.
O‘zgarmas tok ta’rifini keltirirng.
O‘zgaruvchan tok deb nimaga aytiladi.
Elektr quvvati?
Elektr zanjiri va uning elmentlari?
Elektr energiya manbalarining shartli belgilarini tasvirlang.
Elektr energiyasi ist’emolchilarining shartli beligilarini tasvirlang.
Zanjirning bir qismi uchun Om qonuni.
To‘liq zanjir uchun Om qonuni?
Kirxgofning 1 va 2 qonunlarini ta’riflang.
Bir fazali va uch fazali elektr zanjirlarga ta’rif bering.
Uch fazali zanjirlarning ulanish sxemalarini tasvirlang va izoxlang.
Uch fazali sinxron generatorini ishlash prinsipini tushuntiring.
Test savollari
Elektr maydoni ikki nuqtasi orasidagi potensiallar ayirmasi –
Elektr kuchlanishi
Elektr toki
Elektr karshiligi
Elektr zanjiri
O‘zgaruvchan tok deb nimaga aytiladi?
Vaqt bo‘yicha qiymati va yo‘nalishi o‘zgaradigan;
Vaqt bo‘yicha qiymati o‘zgaruvchan yo‘nalishi o‘zgarmas;
Vaqt bo‘yicha qiymati o‘zgarmas, yo‘nalishi o‘zgaruvchan;
Vaqt bo‘yicha faqat qiymati o‘zgaruvchan.
Tokning o‘lchov birligi:
Amper
Volt
Vatt
Om*Kl
Elektr kuvvati formulasi to‘g‘ri keltirilgan qatorni keltiring:
P = U *I
P = U/R
P = I/R
P = I/(R+r)
Kirxgofning birinchi qonuni to‘g‘ri keltirilgan ta’rifni tanlang.
Kirxgofning 1-qonuni zanjirning tugunlariga tegishli bo‘lib, unga ko‘ra zanjirning istalgan tugunida toklarning algebraik yig‘indisi nolga teng bo‘ladi;
Kirxgofning 1-qonuni zanjirning tugunlariga tegishli bo‘lib, unga ko‘ra zanjirning istalgan tugunida toklarning algebraik yig‘indisi maksimal qiymatga teng bo‘ladi;
Kirxgofning 1-qonuni zanjirning tugunlariga tegishli bo‘lib, unga ko‘ra zanjirning istalgan tugunida toklarning algebraik yig‘indisi noldan farqli bo‘ladi;
Kirxgofning 1-qonuni zanjirning berk konturlariga tegishli bo‘lib, unga ko‘ra elektr zanjirining istalgan berk konturida kuchlanishlar tushuvining algebraik yig‘indisi shu konturdagi EYuKlarning algebraik yig‘indisiga teng.
Kirxgofning 2-qonuni to‘g‘ri keltirilgan ta’rifni tanlang.
Kirxgofning 2-qonuni zanjirning berk konturlariga tegishli bo‘lib, unga ko‘ra elektr zanjirining istalgan berk konturida kuchlanishlar tushuvining algebraik yig‘indisi shu konturdagi EYuKlarning algebraik yig‘indisiga teng.
Kirxgofning 2-qonuni zanjirning berk konturlariga tegishli bo‘lib, unga ko‘ra elektr zanjirining istalgan berk konturida kuchlanishlar tushuvining algebraik yig‘indisi shu konturdagi toklarning algebraik yig‘indisiga teng.
Kirxgofning 2-qonuni zanjirning tugunlariga tegishli bo‘lib, unga ko‘ra zanjirning istalgan tugunida toklarning algebraik yig‘indisi nolga teng bo‘ladi;
Kirxgofning 2-qonuni zanjirning tugunlariga tegishli bo‘lib, unga ko‘ra zanjirning istalgan tugunida toklarning algebraik yig‘indisi maksimal qiymatga teng bo‘ladi;
Har qanday sinusoidal o‘zgaruvchan funksiya uchta kattalik bilan aniqlanadi:
Amplituda qiymati, burchak chastotasi, boshlang‘ich fazasi;
Amplituda qiymati, chastotasi, boshlang‘ich fazasi;
Amplituda qiymati, xususiy chastotasi, boshlang‘ich fazasi;
Amplituda qiymati, burchak chastotasi, fazalar farqi.
Uch fazali tizimlarni birinchi bo‘lib kim yaratgan.
M.O.Dolivo-Dobrovolskiy 1891 yilda;
M.O.Dolivo-Dobrovolskiy 1905 yilda
M.O.Dolivo-Dobrovolskiy 1991 yilda
M.O.Dolivo-Dobrovolskiy 1987 yilda
9. Uch fazali tok energiyasi –
Uch fazali sinxron generatorlar yordamida ishlab chiqiladi
bir fazali sinxron generatorlar yordamida ishlab chiqiladi
Uch fazali oddiy generatorlar yordamida ishlab chiqiladi
Uch fazali sinxron transformatorlar yordamida ishlab chiqiladi.
10.Uch fazali tizimlarning asosiy bo‘g‘inlariga nimalar kiradi?
Generator, tarnsformator, motorlar;
Generator, tarnsformator;
Sinxron generator, tarnsformator, motorlar;
Generator, kuch tarnsformator, motorlar;
Tavsiya etiladigan adabiyotlar
Aloqa qqurilmalarining elektr ta’minoti. (o’quv qo’llanma) M.S. Sapayev, F.M.Qodirov, U.T. Aliyev O’zR OO’MTV, O’rta maxsus kasb-hunar ta’limi markazi, - T.: Moliya-iqtisoid, 2012. – 264 b.
Stansiya va podstansiyalarning elektr qismi. O’quv qo’llanma. Q.R.Allayev, I.H.Siddiqov va boshq. O’ZROO”MTV-T.: Cho’lpon nomidagi NMIU, 2016. 304 b.
Siddikov I.X. Aloqa qurilmalari qayta tiklanuchi elektr ta’minoti manbalari fanidan uslubiy qo’llanma Toshkent, TATU, 2016 y., 92 b.
www.ziyonet.uz
Do'stlaringiz bilan baham: |