2- ma’ruza Birikmalar. Rezbali birikmalarning aso­siy turlari. Vintli juft nazariyasi. Rezbani mustahkamlikka hisoblash. Vint sterjeni (bolt)ni yuklanish turlicha ta’sir etganda

Rezbaning geometrik ko’rsatkichlari. Silindrsimon rezbaning asosiy handasaviy ko’rsatkichlari quyidagilardir (3-rasm):

• 3-rasm. Metrik rezbaning asosiy geometrik ko’rsatkichlari

• d-rezbaning tashqi diametri;
• d1-ichki diametri;
• d2-rezbaning o’rta diametri;
• r-rezba qadami (o’q yo’nalishida ikkita qo’shni o’ramlarning bir xil tomonlari orasidagi masofa);
• r1-rezba yo’li (o’q yo’nalishida bitta o’ramning bir xil tomonlari orasidagi masofa; bir kirimli rezbalarda r=r1 ko’p kirimli rezbalarda r1 =n∙r; bu erda: n-kirimlar soni);
• α -rezbaning profil burchagi;

• ψ-rezbaning ko’tarilish burchagi (4-rasm)

• 4-rasm. Rezbaning ko’tarilish burchagini aniqlash sxemasi

• Rezbalarning asosiy turlari. Rezbalarning vazifasiga ko’ra mahkamlovchi va vintli mexanizmlar uchun rezbalarga bo’linadi.
• Mahkamlovchi rezbalar: uchburchak profilli metrik rezba – asosiy mahkamlovchi rezba (3-rasm); profili uchburchakli, rezbasining uchi va tubi doirasimon bo’lgan quvur rezba (5-rasm, a); doiraviy rezba (5-rasm, b); yog’och uchun vint rezbasi (5-rasm, v).

• 5-rasm. Mahkamlovchi rezbalar

• Vintli mexanizmlar rezbasi: to’g’ri burchakli (6-rasm, a); trapesiyali simmetrik (6-rasm, b); trapesiyali nosimmetrik (6-rasm, v).

• 6-rasm. Vintli mexanizmlar rezbasi

• Rezba profilini tanlash. Rezba profili ko’p omillar orqali aniqlanadi, ulardan muhimlari: mustahkamlik, texnologiklik va rezbadagi ishqalanish kuchi. Shunday ekan, mahkamlovchi rezba yuqori mustahkamlikka va mahkamlovchi detallarni o’z-o’zidan buralib ketishidan saqlash uchun nisbatan katta ishqalanish kuchga ega bo’lishi kerak.
• Vintli mexanizmlar rezbasi f.i.k. oshirish va yeyilishni kamaytirish uchun kichik ishqalanish kuchili bo’lishi kerak.

•