2 – Ma’ruza: biologik jarayonlar termodinamikasi


Muvozanatga yaqin jarayonlar termodinamikasining ba’zi parametrlarga bog’liqligi



Download 75 Kb.
bet3/5
Sana18.07.2022
Hajmi75 Kb.
#821546
1   2   3   4   5
Muvozanatga yaqin jarayonlar termodinamikasining ba’zi parametrlarga bog’liqligi.
Klassik termodinamikaning vaqt omilini chetlab o’tadi, chunki vaqt cheksizlikka intiladi. Ammo, tirik organizmda kechadigan barcha jarayonlar tezligi o’zaro kuchli darajada farqlanadi. Masalan, dif­fuziya glikoliz yoki nerv (muskul) qo’zg’alishiga nisbatan sekin kecha­di. Ammo ochiq sistemaning stasionar holatida tezlik o’zgarmas kat­talikga ega bo’ib, vaqt davomida doimiy bo’lib qoladi. Aynan mana shunday hol stasionar holatdagi sistema xossalarining o’zgarmasdan saqlanishi bilan xarakterladigan termodinamik muvozanat bilan o’x­shashligini tashkil etadi. Izonirlangan sistemaning evolyusiyasi , ter­modinamik muvozanat tomon yo’lalib entropiyaning maksimum­ga,(S  max), erkin energiyaning esa minimumga (G0 0) intinishi bilan borib oxirgi natijada bunday hol sistemali inqirozga olib keladi.
Termodinamika ikkinchi qonunini klassik ta’rifi, bir qarashda, xayot faoliyat jarayonlari prinsiplariga zidday ko’riladi. Haqiqatdan ham, tirik organizmning o’sish va rivojnanish davrlarida tartiblan­ganlik va murakkablashish o’zligidan kechadi. Bunday hol, termodina­mika ikkinchi qonuni ta’kidlaganidek, entropiyaning oshishi emas, balki uning kamayishi bilan kechadi. Aslida, tirik organizm ochiq sistema bo’lgani uchun, bunday sistema umumiy entropiyaning o’zgarishi (dS), unda kechadigan jarayonlarning qaytarmasligi bilan shartlanib, shakllanadigan entropiya (diS) va uning tashqi muhit bilan aloqasi tufayli yuzaga keladigan entropiya (deS) dan tashkil topadi, ya’ni DS=diS + deS. Izomirlangan sistemalarda deS = 0 shunga muvofiq, ikkinchi qonunga binoan, bunday sistemalar entropiyasining o’zgarishi dS = diS > 0.
Hujayra metabolizmida, har doim diS va deS-ga mos jarayonlarni to­pish mumkin. Masalan, glyukoza va boshqa oziq moddalarning tashqaridan kirib kelishi va ular oksidlanishidan hosil bo’lgan mahsulotlar­ning tashqariga chiqarilishi shu xil jarayonlardir. Fotosintezda yorug’lik erkin energiyasining sarfnalishi, SO2 va N20 dan glyukoza monekulasining sintezlanishiga olib keladi, ya’ni deS < 0. Glyukozaning hujayrada parchalanishi esa entropiyaning oshishiga (dS>0) olib keladi. Xullas, ochiq sistema entropiyasining umumiy o’zgarishi oldingi tenglamaga mos keladi. Mazkur tenglamaga vaqt parametrining kiritilishi ochiq sistema entropiyasining umumiy o’zgarishi emas, bal­ki, uning vaqtga bog’liq o’zgarishi, ya’ni tezligi haqida ma’lumot beradi, ya’ni

Agarda deS/dt < 0 va deS/dt> diS/dt, bo’lsa, sistemada entropiya ho­sil bo’lishining umumiy tezligi dS/dt<0 bo’ndi, ya’ni manfiy entropi­yaning kirib kelish tezligi, musbat entropiyaning chiqib ketish tezli­gidan katta bo’ladi. Bordi-yu, buning aksi yuz bersa, ya’ni deS/dt < diS/dt holatda dS/dt>0 bo’lib, buning oqibatida ochiq sistema zavolga yuz tutadi.
Stasionar holatda, deS/dt < 0 va deS/dtq diS/dt, bo’lgani uchun dS/dtq0, ya’ni sistemaning entropiyasi o’zgarmaydi.



Download 75 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish