2 – Leksiya. Sherebe tazalaw bo’liminin’ teoriyaliq tiykarlari ha’m texnologiуаliq esaрlari

Suspenziyanıń dáslepki koncentraciyası, n.ú.	Tındırıw tezligi, mm/min
Shlamnıń kólemi baslanǵanınan baslap,%
		2 saattan keyin	3 saattan keyin	4 saattan keyin
–	0,0	2,0	0,70	62,7	35,7	0,6
9	0,2	1,8	25,60	3,0	1,8	1,0
3	0,5	1,5	15,58	3,0	2,0	1,4
1	1,0	1,0	5,50	4,7	4,0	2,6
1/3	1,5	0,5	2,98	11,7	10,0	4,2
1/9	1,8	0,2	2,40	15,8	12,7	5,7
0	2,0	0,0	1,04	47,8	26,8	10,7

4-tablicadan kórinip turǵanınday disperslik dárejesi hár qıylı bolǵan zatlardıń belgili bir kombinaciyasında sherebe adewir tez tındırıladı. Salıstırmalı túrde iri agregatlasıwı qıyın bólekshelerdi, mayda dispersli shókpe beriwshi zatlardı qosıy jolı menen agregatlastırıw mumkin, máselen suwdı tazalawda koagulyantlardan paydalanıw sıyaqlı. Sherebeni tazalawda magniy gidroksidi koagulyanttıń rolin atqaradı. Sonlıqtan sherebeni tazalaw processinde birgelikte shóktiriwdi ámelge asırıwda Ca²⁺ hám Mg²⁺ ionlarınıń koncentraciyasınıń qatnası úlken áhmiyetke iye. Bul qatnas 4-tablicadan kórinip turǵanınday kishi bolmawı tiyis. Usı kózqarastan magniyge bay bolǵan sherebeni tazalawda Ca(OH)₂ qollanıw unamlı mániske iye boladı, óytkeni háktiń quramındaǵı Ca²⁺ ionları magniy duzları menen tásirleskende eritpege ótedi, nátiyjede Ca²⁺ diń Mg²⁺ ge qatnası artadı.

Magniy gidroksidiniń payda bolıw tezligi CaCO₃ niń payda bolıw tezliginen pás bolıwı tiyis. Eriwsheńligi kem bolǵan kalciy gidroksidin sherebeni magniy duzlarınan tazalaw ushın paydalanǵanda, Mg(OH)₂ niń shógiw tezligi, hákli suspenziyanıń quramındaǵı kalciy gidroksidiniń eriw tezliginen ǵárezli boladı. Magniy ionlarınıń muǵdarı kem bolǵan (0,15 n.ú.) sherebeni tazalawda, Ca(OH)₂ niń ásten eriwi aqıbetinde, Mg(OH)₂ niń payda bolıwın tosańlastırmaw ushın, shóktiriwshi reagentler – soda eritpesin hám hák sútin – aldın-ala aralastırıw hám múmkinshiligi bolǵansha qızdırıw paydalı boladı. Bul jaǵdayda sodanıń kaustifikaciyalanıw reakciyası júredi:

ionlarınıń koncentraciyasınıń artıwı nátiyjesinde eritpede payda bolıwshı jaqsı eriytuǵın NaOH sebebinen, sherebeden Mg(OH)₂ niń shógiw tezligi de, shógiw dárejesi de artadı.

Sherebedegi Mg²⁺ ionlarınıń muǵdarı joqarı bolǵanda shóktiriwıi reagentlerdi (tazalanbaǵan sherbege) birgelikte salıwǵa boladı. Temperaturanıń joqarılawı sherebeniń jabısqaqlıǵın páseytedi hám usınıń aqıbetinde sherebeniń tındırılıw tezligin joqarılatadı. Biraq, sherebeniń temperaturasın hádden tıs asırıw yamasa keskin ózgertiw birgelikte shóktiriw processiniń buzılıwına alıp keliwi múmkin. Bunnan tısqarı úlken kólemdegi tazalanıwshı sherebeni qızdırıw múshkil nárse. Sonlıqtan tazalaw processinde sherebeniń temperaturası 12-22 ºC shegarasında uslanadı. Sherebede magniy duzları qanshelli kóp bolǵan sayın, qırpıqlar sonshelli gewek bolıp shıǵadı hám olar sonshelli ásten shógedi. Sonlıqtan Mg²⁺ ionlarınıń muǵdarı kóp bolsa 20 ºC tan tómen bolmaǵan temperaturada, al kem bolsa 12 ºC tan tómen bolmaǵan temperaturada tazalanadı.

Shóktiriwshi reagentlerdi sherebege aralastırıw, tazalanıwshı sherebeniń barlıq kóleminde olardıń tez hám bir tegis tarqalıwın támiynlewi tiyis. Qırpıqlar payda bolıp baslaǵanda aralastırıw toqtatılıwı tiyis, bolmasa qırpıqlardıń payda bolıw hám birgelikte shógiw processi buzıladı.

Quramında kóp muǵdarda Mg²⁺ ionları hám sulfatlar bolǵan sherebeni tazalaw eki basqıshta ótkeriledi. Birinshi basqıshta Mg²⁺ ionları hám sulfatlardıń bir bólegi shóktiriledi hám ajıratıladı – (24), (25) reakciyalar. Mg(OH)₂ shókpesin ajıratıp alǵannan keyin sherebe kalciy duzlarınan ádettegi tártipte tazalanadı – (22), (23) reakciyalar.