|
Mustaqil ishlar
Kuyidagi sanok sistemalarida berilgan sonlarni
To’g’ri kodda
Teskari kodda
Ko’shimcha kodda
Modifikasiyalashgan teskari kodda
Modifikasiyalashgan ko’shimcha kodda
yozing
a) X=(10001101)2
b) X=(21001221)3
c) X=(-40124203)5
d) X=(761205641)8
e) X=(280890139)10
f) X=(-AF9812BC)16
a) X=(10110110)2
b) X=(22110012)3
c) X=(-12244003)5
d) X=(205761641)8
e) X=(208981309)10
f) X=(-C81F92BC)16
a) X=(10001101)2
b) X=(21001221)3
c) X=(-40124203)5
d) X=(761205641)8
e) X=(280890139)10
f) X=(-AF9812BC)16
a) X=(10111101)2
b) X=(20122210)3
c) X=(-40120133)5
d) X=(731644341)8
e) X=(242158969)10
f) X=(-F2389E21A)16
a) X=(10110100)2
b) X=(12112112)3
c) X=(-24324010)5
d) X=(716420561)8
e) X=(289908130)10
f) X=(-A9B14F34)16
a) X=(11010101)2
b) X=(-10022230)3
c) X=(24324010)5
d) X=(71324556)8
e) X=(-82374130)10
f) X=(F32468A34)16
a) X=(-11111101)2
b) X=(112022201)3
c) X=(213312013)5
d) X=(-12256672)8
e) X=(329878623)10
f) X=(-FAB84393)16
a) X=(11110111)2
b) X=(-12110012)3
c) X=(23345104)5
d) X=(71632377)8
e) X=(-98477230)10
f) X=(980A3B3E)16
a) X=(11001100)2
b) X=(12000112)3
c) X=(-41042032)5
d) X=(661405721)8
e) X=(908892301)10
f) X=(-93B14A4F)16
a) X=(-10110111)2
b) X=(12001221)3
c) X=(34314313)5
d) X=(-56201332)8
e) X=(29138908)10
f) X=(A14F7432)16
a) X=(10101010)2
b) X=(12013021)3
c) X=(-24421010)5
d) X=(716420561)8
e) X=(28467201)10
f) X=(-89BCA341)16
a) X=(10110001)2
b) X=(-12001212)3
c) X=(24213243)5
d) X=(-76351561)8
e) X=(28900813)10
f) X=(BF478290)16
a) X=(10101110)2
b) X=(12100021)3
c) X=(24010243)5
d) X=(-160574261)8
e) X=(28136530)10
f) X=(E9B3EFF8)16
a) X=(11010010)2
b) X=(11101012)3
c) X=(-20132340)5
d) X=(51647102)8
e) X=(29981803)10
f) X=(-4F3FA49B)16
a) X=(10011111)2
b) X=(12100111)3
c) X=(-22441230)5
d) X=(161427056)8
e) X=(320881990)10
f) X=(-EA328F34)16
Nazorat uchun savollar
1.Raqamli hisoblash mashinalari qanday qo’shiladi.
2.Diskret axborot uzliuksiz axborotdan qanday farq qiladi
3.Qo’shimcha kod amali qanday bajariladi
4.Modifikatsiyalashgan kod amallari qanday bajariladi
ASOSIY ADABIYOTLAR
Aripov M.M., Imomov R.M., va boshqalar. Informatika, informasion texnologiyalar.1- qism. –Toshkent: TDTU. 2001.
Aripov M.M. Informatika va hisoblash texnikasi asoslari. Universitet. 2001.
Kasami T., Tokura N., Ivadari Ye., Inagaki Ya. Teoriya kodirovaniya. M. Mir. 1978.
Berlekemp E. Algebraicheskaya teoriya kodirovaniya. M. Mir, 1971.
Markov A.A. Vvedeniye v teoriyu kodirovaniya. M. Nauka, 1982.
Novik D.A. Effektivnoye kodirovaniye. M.L. Energiya, 1965.
QO’SHIMCHA ADABIYOTLAR
A.Abduqodirov va boshqalar. Hisoblash matematikasi va Programmalash. – Toshkent: O’qituvchi, 1989.
Faysman F. Professionalnoye programmirovaniye na Turbo Paskal. –Moskva. 1992.
Pilщikov V.N. Sbornik uprajneniy po yazыku Paskal. –Moskva: Nauka, 1989.
3 – Laboratoriya ishi
EHM DA QO’ZG’ALMAS NUQTALI SONLAR USTIDA AMALLARGA DOIR MISOLLAR
Reja:
Qo’zg’almas vergulli sonlar ustida qo’shish amalining bajarilishi
Qo’zg’almas vergulli sonlar ustida ayirish amalining bajarilishi
Qo’zg’almas vergulli sonlar ustida ko’paytirish amalining bajarilishi
Qo’zg’almas vergulli sonlar ustida bo’lish amalining bajarilishi
Darsning maqsadi: Qo’zg’almas vergulli sonlar ustida qo’shish amalining bajarilishini, qo’zg’almas vergulli sonlar ustida ayirish amalining bajarilishini,qo’zg’almas vergulli sonlar ustida bo’lish amalining bajarilishini, qo’zg’almas vergulli sonlar ustida ko’paytirish amalining bajarilishini o’rganish.
Tayanch iboralar:
Teskari kodda ko’shish, Ko’shimcha kodda ko’shish, Modifikasiyalangan kodlarda amalar bajarish.
Dars o’tish usuli:
Dars Yangi pedagogik texnologiyalar asosida (charxpalak, klastr va aqliy hujum usullarining kombinasiyasi) kompyuterdan foydalanib o’tiladi.
Dars o’tish vositalari:
Kompyuterlar yordamida, ma’ruzalar matni va Amaliy mashqlar elektron qo’llanma shaklida.
Mashg’ulotning xronik xaritasi (120 – minut uchun)
№
|
Ish mazmuni
|
Vaqt
|
1
|
Tashkiliy qism (xonaning tozaligi, jixozlanish, sanitariya xolati)
|
2 min.
|
2
|
Talabalarning davomati
|
3 min.
|
3
|
Talabalar bilimini baholash
|
15 min.
|
4
|
Yangi mavzu bayoni
|
60 min.
|
5
|
Mavzuni o’zlashtirish darajasini baholash va mustahkamlash
|
30 min.
|
6
|
Sinov-test savollar
|
7 min.
|
7
|
Uyga vazifa
|
3 min.
|
|
JAMI
|
120 min.
|
Bu ikki amalni algebraik jamlash amali deb ko’rish mumkin, chunki ayirish ishorasi o’zgargan ayriluvchini ko’shish demakdir. Ko’zg’almas vergulli sonlarni algebraik ko’shish hisoblash mashinasida kuyidagi mashina kodlaridan birida amalga oshirilishi mumkin: to’g’ri, teskari, ko’shimcha va ularning modifikasiyalangan ko’rinishi. Tabiiyki, yig’indi ham shu kodlarning birida hosil bo’ladi. Ko’pincha teskari yoki ko’shimcha kodlar ishlatiladi. Bunda operandlarning barcha xonalari (ishora va rakam xonalari) ko’shish amalida ishtirok etadi. Yig’indi ishorasi operandlar ishora rakamlarini hamda ko’shni kichik xonadan ko’chirish kiymati rakamini jamlash jarayonida avtomatik tarzda hosil kilinadi. Yig’indi ishora xonasidan ko’chirish kiymatining birlik rakami paydo bo’lsa uni yig’indi kichik xonasiga ko’shish (teskari kodda ko’shganda) yoki tashlab yuborish (ko’shimcha kodda ko’shganda) lozim.
Ko’p xonali sonlarni algebraik jamlash odatda n - ta bir xil xonalar bo’yicha ko’shish-ayrish amallardan tashkil topgan muntazam jarayon sifatida amalga oshiriladi (bu yerda n- har bir operanddagi xonalar soni). Ko’shiluvchilarning ishoralariga bog’lik kuyidagi to’rtta hol ro’y berishi mumkin:
X1 > 0 , X2 > 0 , X3 = X1 + X2 > 0;
X1 > 0 , X2 < 0 , X3 = X1 + X2 > 0;
X1 > 0 , X2 < 0 , X3 = X1 + X2 < 0;
X1 < 0 , X2 < 0 , X3 = X1 + X2 < 0.
Teskari kodda ko’shish
Bu hollarni misollar yordamida batafsil ko’rib chikamiz.
1) X1 > 0 , X2 > 0 , X3 = X1 + X2 > 0 ;
Bu holda teskari kodga o’tkazish, amal bajarilishi xususiyatiga ta’sir etmaydi, chunki
|X1 >0)|tesk + |X2 >0|tesk = X1 + X2
2) X1 > 0 , X2 < 0 , X3 = X1 + X2 > 0 ;
Bu holda, teskari kodda X soni va uning ifodasi o’rtasidagi bog’liklikka asosan kuyidagini yozish mumkin :
[X1]tesk + [X2 ]tesk = X1 + 2 + X2 - 2-n
Bu natijani dastlabki natija deb ataylik. Hakikatan ham, shartga binoan natija X1 + X2 ga teng bo’lishi lozim. Dastlabki natijadan yakuniy natijaga o’tish uchun dastlabki natijaga tuzatish kiritish lozim, ya’ni dastlabki natijadan 2 ni ayirib, unga 2-n ni ko’shish lozim.
Misol. [X1]to’g’ = 0,11011; [X2]to’g’ = 1,10011
[X1]tesk = 0,11011
+ [X2]tesk = 1,01100
10,00111 - dastlabki natija
- 10, +1 - tuzatish
0,01000 - yakuniy natija
Tuzatishni bajarish, yukorida aytib o’tilganidek, teskari kodda ko’shilganda yig’indi ishora xonasidan ko’chirish kiymatining birlik rakami paydo bo’lsa uni yig’indi kichik xonasiga ko’shish lozimligiga mos keladi.
3) X1 > 0, X2 < 0, X1 + X2 < 0
Bu holda [X1]tesk +[X2]tesk = X1 + 2 + X2 - 2- n .
Bu natija yakuniy natijaga mos keladi, chunki shartga binoan X1+X2<0 va [X1+X2<0]tesk=2+X1+X2 - 2 - n
Misol. [X1]to’g’=0,10011; [X2]to’g’=1,11011
[X1]tesk=0,10011
+ [X2]tesk=1,00100
1,10111= [X1+X2<0]tesk
[1, 10111]tesk=1,01000 o’zgartirish orkali natijaning to’g’ri kodini olamiz .
Ishoralari turli bo’lgan sonlarni ko’shganda X1+X2=0 natija hosil bo’lishi mumkin. Bunda dastlabki sonlarning teskari kodlarini jamlash usuli o’zgarmaydi, natija esa 1,,1...1 ko’rinishda hosil bo’ladi.
Ko’shimcha kodda ko’shish
X1>0, X2>0, X1+X2>0. Bu holda teskari kodda ko’shilganidek, jamlash ko’shish amali bajarilishi xususiyatiga ta’sir etmaydi.
X1>0, X2<0, X1+X2>0. Bu holda ko’shimcha kodda X soni va uning ifodasi o’rtasidagi bog’lanishga asosan kuyidagini yozish mumkin :
[X1]ko’sh+[X2]ko’sh=X1+2 + X2.
Olingan natija yakuniy natijadan 2 ga fark kiladi. Demak, tuzatish kiritish zarur, ya’ni natijani 21 salmokli 1 ga kamaytirish lozim.
Misol. [X1]to’g’=0,10011, [X2]to’g’=1,00011.
[X1]ko’sh=0,10011
+[X2]ko’sh=1,11101
10,10000 -dastlabki natija
-10, -tuzatish
0,10000 -yakuniy natija
[X1]ko’sh+[X2]ko’sh=0 bo’lgan hol ko’shimcha kodda ko’shish amali xususiyatiga ta’sir etmaydi.
Misol. [X1]to’g’=0,11001, [X2]to’g’=1.11001.
[X1]ko’sh=0,11001
+[X2]ko’sh=1.00111
0,00000
X1>0, X2<0, X1+X2<0 . Bu yerda [X1]ko’sh + [X2]ko’sh = X1 + 2 + X2 teskari kodda ko’rganimizdek, tuzatishsiz yakuniy natija hisoblanadi .
Misol. [X1]to’g’=0,10011, [X2]to’g’=1,11011
[X1]ko’sh=0,10011
+[X2]ko’sh=1,00101
1,11000=[X1+X2<0]ko’sh
natijaning to’g’ri kodi 1,01000 ga teng.
X1<0, X2<0, X1+X2<0 . Bu yerda [X1]ko’sh+[X2]ko’sh=2+X1+2+X2 natija dastlabki natijani beradi. Dastlabki natija yakuniy [X1+X2<0]ko’sh=2+X1+X2 natijadan 2 ga fark kiladi. Demak, bu yerda 2-holdagidek tuzatish kiritish lozim.
Ko’zg’almas vergulli sonlar ustida ko’paytirish ikkita boskichda amalga oshiriladi. Birinchi boskichda operandlar ishora xonalari rakamlarini ikkining moduli bo’yicha ko’shish orkali ko’paytmaning ishorasi aniklanadi. Ikkinchi boskichda operandlar modullari bir-biriga ko’paytirilib, zaruriyat tug’ilganda olingan ko’paytma moduli yaxlitlanadi.
Ikki son modullarining ko’paytmasi [X3[= [X1] . [X2] askariyat holda kismiy ko’paytmalar yig’indisi sifatida hisoblanadi:
n
[X3] = å|X1| 2i ×2-i,
i+1
bu yerda 2i.2-i -ko’paytiruvchining i-xonasi
Misol. [X1]to’g’=1,01011, [X2]to’g’=1,01111.
[X1]tesk=1,10100
+[X2]tesk=1,10000
11,00100 -dastlabki natija
- 10 +1 -tuzatish
1,00101=[X1+X2<0]tesk -yakuniy natija
Natijaning to’g’ri kodi [1,00101]tesk=1,11010
Misol. [X1]to’g’=0,10011, [X2]to’g’=1,00011.
[X1]ko’sh=0,10011
+[X2]ko’sh=1,11101
10,10000 -dastlabki natija
-10, -tuzatish
0,10000 -yakuniy natija
[X1]ko’sh+[X2]ko’sh=0 bo’lgan hol ko’shimcha kodda ko’shish amali xususiyatiga ta’sir etmaydi.
Misol. [X1]mto’g’=11,10101, [X2]mto’g’=00,11010.
[X1]mko’sh=11,01011
+[X2]mko’sh=00,11010
100,00101 -dastlabki natija
-100 -tuzatish
00,00101 -yakuniy natija.
Do'stlaringiz bilan baham: |
