2- kurs III semestr

Me’da shirasini olish
a-zaruriy ashyolar: 1-probirkalar, 2-ingichka zond, 3-sinama nonushtasi, 4-lotok, 5-shprits.
b-kerakli uzunlikdagi zondni o`lchash c-me’da shirasini tortish.


Me’da shirasi kislotaliliginini aniqlash
Katta yoshdagi odam bir sutkada 1,5 l gacha me'da shirasi ajratadi. Me'da shirasi rangsiz kuchli kislotalilikka ega bo’lib, uning tarkibi quyidagicha:

1. 
   Solishtirma og’irligi 1,006-1,009
   
2. 
   pHi 0,92-1,58
   
3. 
   H₂O 99,5 %
   
4. 
   Quruq qoldiq 0,5-0,6 %
   
5. 
   Organik moddalar 0,4-0,5 %
   
6. 
   Anorganik moddalar 0,1 %
   
7. 
   Xlorid kislota:
   

a) umumiy miqdori 0,45-0,6 %
b) erkin xlorid kislota 0,4-0,5 %

8. 
   Xloridlar 0,5-0,6 %
   

Me'da shirasi tarkibida pepsin, gastriksin, renin kabi fermentlar, gastrin gormoni, Kasla omili (vitamin B₁₂ning so’rilishini osonlashtiradi), glikoproteinlar - musinlar va kislotali muhit yaratuvchi fosfatlar va boshqa moddalar uchraydi. Me'da shirasi tarkibidagi xlorid kislota miqdori keskin kamayishi natijasida sut kislota paydo bo’ladi. Ayrim kasallik holatlarda me'da shirasi tarkibida qon va o’t kislotalar, o’t pigmentlari paydo bo’ladi.
Me’da shirasi tarkibidagi erkin xlorid kislotaga o’tkaziladigan sifat reaksiya
Tekshiriluvchi material: me'yordagi me'da shirasi, qon tutuvchi me'da shirasi, sut kislota tutuvchi me'da shirasi. Reaktivlar: 0,2 % li vodorod xlorid eritmasi, 2,4-dimetilaminoazobenzolning spirtdagi 0,5 % li eritmasi (indikatorning rangga o’tish pHi 2,9-4,0), kongo indikator qog’ozi (3,0-5,2), fenolning. 2 % li eritmasi, temir (III) xloridning 1 % li eritmasi, vodorod peroksidning 1 % li eritmasi, benzidinning spirtdagi 0,2 % li eritmasi.
Kerakli anjomlar: shisha oynachalar, shisha tayoqchalar, byuretkalar, probirkalar va shtativlar.
Bajariladigan ish tartibi.
a) kongoindikator qog’oziga shisha tayoqcha yordamida bir tomchi 0,2 % li xlorid kislota eritmasi tomiziladi. Qog’oz ko’karadi. Ushbu ish me'da shirasi bilan qaytariladi. Me'da shirasi tomizilgan joyda ko’k rangning hosil bo’lishi uning tarkibida erkin xlorid kislota borligini isbotlaydi. b) ikkita probirkaning biriga 0,2 % li xlorid kislota eritmasi, ikkinchisiga me'da shirasidan 10 tomchi solib ularning ustiga 1-2 tomchi dimetilaminoazobenzol eritmasi tomiziladi. Har ikkala probirkadagi suyuqlikning rangi o’zgarishi, ya'ni qizo’ish-olcha rang paydo bo’lishi kuzatiladi. b) me'da shirasi tarkibidagi sut kislotaga o’tkaziladigan sifat reaksiya (uffelman reaksiyasi). Ushbu reaksiya uch valentli temir tuzlarining sut kislota bilan hosil qiladigan temir (III) laktatning sariq-yashil tusga kirishiga asoslangan. Bu birikma xlorid kislota ta'sirida tezda parchalanadi. Bajariladigan ish tartibi.
1. Ikkita probirkaga fenolning 2 % li eritmasidan 20 tomchi solib, ustiga temir (III) xloridning 1 % li eritmasi binafsha rang hosil bo’lguncha tomiziladi.
2. Probirkadagi suyukliklarning biriga kislotaliligi kamaygan, sut kislota tutuvchi me'dashirasidan 1-3 tomchi' solinadi, ikkinchi probirkaga esa kislotaliligi o’rtacha me'da shirasidan 1-3 tomchi solinadi. 3. Birinchi probirkadagi binafsha rangli suyuqlik sariq-yashil rangga kiradi. Ikkinchi probirkadagi binafsha rang me'da shirasi tarkibidagi xlorid kislota ta'sirida rangsizlanadi. g) me'da shirasi tarkibidagi qonni benzidin reaksiyasi bilan aniqlash. Qon gemoglobini vodorod peroksidni suv va kislorodga parchalash xossasiga ega. Hosil bo’lgan kislorod esa benzidinni oksidlaydi va uning rangini o’zgartiradi. Bajariladigan ish tartibi. Ikkita probirkaga 1 % li vodorod peroksid eritmasidan 5 tomchi va 0,2 % li benzidinning spirtdagi 0,2 % li eritmasidan 4-5 tomchi solib ularning biriga qon tutuvchi, ikkinchisiga qonsiz me'da shirasidan 20 tomchi tomiziladi va aralashtiriladi. Qon tutuvchi me'da shirasi solingan –probirkadagi suyuqlik benzidinni oksidlagani uchun ko’karadi. Ikkinchisida qon bo’lmagani uchun rang o’zgarishi kuzatilmaydi. Olingan natijalarni rasmiylashtirish. O’tkazilgan sifat reaksiya natijalarini q’uyidagi jadvalda keltiring.
1- jadval

Aniqlanayotgan tarkibiy qisim	Ishlatilgan reaktivlar	Me'da shirasi
		Me’yorda	Sut kislotali	Qonli
Erkin HCl Sut kislota Qon	Kongo qizili Dimetilamino-azobenzol. Temir (III) fenolyati Benzidin