1Natural son tushinchasi

24. Hajm. Hajm o‘lchov birliklari. To‘g‘ri burchakli parallelepiped hajmi

Biri suv bilan to‘ldirilgan, ikkinchisi bo‘sh bo‘lgan ikkita shisha idish olamiz (1.a- rasm). Birinchi idishdagi suvni ikkinchisiga quyamiz. Agar birinchi idishdagi hamma suv ikkinchi idishga sig‘ib, uni limmo-lim to‘ldirsa (1.b- rasm), bu - ikki idish bir xil sig‘imga yoki hajmga ega ekanligini bildiradi.

Biri suv bilan to‘ldirilgan, ikkinchisi esa bo‘sh bo‘lgan yana boshqa ikkita shisha idish olamiz (2.a- rasm).

Birinchi idishdagi suvni ikkinchi idishga quyamiz. Bu holda ikkinchi idish limmo-lim to‘lgandan keyin ham birinchi idishda yana suv qolsa (2.b- rasm), bu birinchi idishning hajmi ikkinchi idishning hajmidan katta yoki ikkinchi idishning hajmi birinchisinikidan kichik ekanligidan dalolat beradi.

24.1. Hajm tushunchasi

24.1. Hajm tushunchasi

Biror kattalikni o‘lchash uchun o‘lchov birligini tanlash lozim bo‘ladi. Yodingizda bo‘lsa kerak, kesmaning uzunligini o‘lchash uchun oldin uzunlik o‘lchov birligi - birlik kesmani (3.a- rasm), to‘g‘ri to‘rtburchak yuzini o‘lchash uchun esa yuz o‘lchov birligi sifatida kvadratni (3.b- rasm) tanlagan edik.

Xuddi shunga o‘xshash, biror shaklning hajmini o‘lchash uchun ham oldin hajm o‘lchov birligi tanlanadi. Hajm o‘lchov birligi sifatida birlik kub olinadi (3.d- rasm).

Birlik kub deb qirrasining uzunligi birlik kesmaga teng bo‘lgan kubga aytiladi.

Masalan, 1 kub santimetr- qirrasi 1 sm ga teng bo‘lgan kub hajmiga teng. Bu hajm birligi sm3 tarzda yoziladi va kub santimetr deb o‘qiladi.

Biror shaklning hajmini o‘lchash deganda, bu shaklga birlik kubdan nechtasini joylash mumkinligini aniqlashga aytiladi.

4- rasmda tasvirlangan shakl qirrasi 1 sm ga teng bo‘lgan 6 ta kubdan iborat. Demak, uning hajmi 6 sm3 ga teng.

4- rasmda tasvirlangan shakl qirrasi 1 sm ga teng bo‘lgan 6 ta kubdan iborat. Demak, uning hajmi 6 sm3 ga teng.