№1–маъруза

2. Меҳнат хавфсизлигини таъминловчи техник воситалар 
Ишлаб чиқариш бундай муаммоларни олдини олиш, жароҳатланишга 
қарши курашни, бахтсиз ҳодисаларни олдини олувчи замонавий воситалардан 
кенг фойдаланмасдан туриб ҳал қилиб бўлмайди. 
Инсонни хавфли ишлаб чиқариш омиллардан ҳимоялаш усули: актив ва 
пассив бўлади. 
Актив ҳимоя хавфли омил ҳосил бўлишини йўқотишга ѐки унинг 
хавфлилик даражасини камайтиришга йўналтиради. Пассив ҳимоя хавфли 

---

109 
омилларнинг инсонга таъсирини олдини олувчи комплекс тадбирларни ўз 
ичига олади. Бунга инсонни хавфли зонадан чиқариш ѐки инсонни хавфли 
зонада бўлмаслиги учун шароит яратиш билан эришилади. Пассив ҳимоялаш 
ишлаб чиқариш жараѐнини ташкиллаштириш ускуна ва жиҳозларни 
конструкцияларини яхшилаш орқали таъминланади. Агар қайд қилинган 
тадбирлар билан ишловчиларнинг хавфсизлиги тўлалигича таъмин этилмаса, 
индивидуал ҳимоя воситаларини (каскалар, кўз ойнаклар, респираторлар ва 
бошқалар) қўлланилишини тақоза этади. 
Ҳимоя воситаларини иш жараѐнига шундай жиҳозлаш керакки, аксинча 
ҳолатда ҳимоя воситалари билан иш жараѐнини бажариш мумкин бўлмасин. 
Ҳимояловчи қурилма хавф пайдо бўлиши билан ишга тушиши ва хавфли ѐки 
зарарли омилининг таъсири тўхтамагунча ўзини ишчи ҳолатини 
тўхтатмаслиги керак. Ҳимояловчи қурилмаларнинг конструкцияси шундай 
бўлиши керакки, унинг бирор алоҳида элементининг ишламаслиги, бошқа 
ҳимоя воситаларининг ишини тўхтамаслиги ва қўшимча хавф туғдирмаслиги 
керак. 
Ҳимоя воситалари унга техник хизмат кўрсатиш ва назорат қилиш 
учун қулай бўлиши керак. Зарур ҳолларда ҳимоя воситалари ишини назорат 
қилиш учун улар автоматик қурилмалар билан таъминланиши мумкин. 
Замонавий механизмлардан қурилмаларда ҳамда технологик линияларда 
ишларни хавфсизлиги тўсиқ, хавфдан сақловчи қурилмалари ва сигнал, 
масофадан 
бошқариш 
системаси, 
индивидуал ҳимоя 
воситалардан 
фойдаланиш ва ҳимояловчи воситалар соғлиғини мунтазам назорат қилишини 
таъминланади.