№1–маъруза

Электр токидан куйиш
. Электр токи тананинг маълум қисмига тегиб 
унга таъсир қилиши натижасида инсон танасининг электирдан куйиш 
жараѐнлари содир бўлади. Бунда фақат тананинг ўша қисми енгил куйиши, 
тананинг қизариши, пуфакчаларни ҳосил бўлишига олиб келади ва И – ИИ 
даражали куйиш хисобланади. Баъзи холларда электр токи таъсирида 3500 
градусдан юқори температурада ҳам куйишга олиб келади. Бундай куйиш
ИИИ – ИВ даражали куйиш бўлиб ундан танани бутун қисми куяди. 

---

54 
Электр белгиси
. Электр токи таъсирида одам танасида оқ, сариқ ѐки 
рангсиз доғларнинг қолиши билан ифодаланади. Кўпинча бу белги айлана 
ѐки эллипс симон кесилган бўлиб 1-5 мм да бўлади. Белгининг кўриниши 
юмталанган, унча катта бўлмаган кесилган ѐки латта еган кўринишда бўлади. 
Бу оғриқсиз бўлиб вақт ўтиш билан секин аста йўқолиб тана олдинги 
ҳолатига қайтади. 
Тананинг металланиши
. бу тананинг устки қисмида электр ѐйи 
таъсирида эриган майда металларнинг қириши орқалий ҳосил бўлади. Бу 
асосан қисқа уланиш, рубилник ѐки вилькаларнинг узиш ҳолатида ҳосил 
бўлади. Маълум вақт ўтиши билан зарарланган тана ўз холига қайтади. 
Электр токи таъсирида механик жарахотланиш
. Кутилмаган холда 
электр токининг одам организимига таъсири натижасида мускулларнинг 
торайиши, титраши натижасида тана, қон томир ва асаб тўқималарининг 
узилиши (йиртилиши) хатто суякларнинг чиқиб ѐки синишга сабаб бўлади. 
Бу узоқ вақт даволанишни талаб қилувчи шикасланишни келтириб чиқаради. 
Бахтга қарши бу кам учрайдиган ҳолат хисобланиб 0,5 % ни ташкил қилади. 
Ток кучи 
 
Ишчи хизматчиларнинг шикасланишида ток кучи ҳалқ қилувчи роль 
ўйнайди. Тадқиқотларнинг кўрсатишича ток кучининг қийматига қараб 
унинг таъсири турлича бўлади. 
0,0001 А (0,1 мА) даги ток кучи инсон организимига таъсир қилмайди. 
0,001 А (1,0 мА) даги ток кучи таъсирида бармоқлар енгил қалтирай 
бошлайди. 
0,002 А (2,0 мА) даги ток кучида эса қалтираш кучаяди. 
0,01 А (10 мА) даги ток кучида бармоқларда қаттиқ оғриқ сезилади,
мускуллар қисқара бошлайди. Бундай ток кучидан одам мустақил ўзини 
ажратиб олади. 
0,02 А (20 мА) даги ток кучида панжа ва бармоқлар мускиллари қаттиқ 
оғриб, ғайриихтиѐрий равишда тиришиб –тортишиб қолади. Бундай токдан 
киши ўзини ажрата олмайди.

---

55 
0,025-0,05 А (25,0-50.0 мА) миқдордаги ток кучида кўкрак қафас 
мускилларига таъсир қилиб нафас олиши қийинлаштирилади. Хатто тўхтаб 
қолади. Бундай катталиклаги ток кучи ўзоқ вақт таъсир этса, бир неча минут 
давомида ўпканинг ишлашини тўхтатиб ўлимга олиб келиши мумкин. 
0,1 А (100 мА) даги ток кучи юрак мушакларига бевосита таъсир 
қилади бундай ток кучи 0,5 с ва ундан кўп вақт таъсир қилса юракни 
тўхтатади. 
Фибрилляция- 
га 
олиб 
келади. 
(Фибрилляция 
юрак 
мушакларининг бетартиб тез тез ва хилма хил қисқариши). 
Инсон организмнинг электр токига нисбатан қаршилиги унинг 
терисининг қуруқлиги, тоза ва бешикаслигига қараб 2000 омдан 20000 
омгача бўлади. Нам, ифлосланган тери ва ҳар хил чандиқлари мавжуд 
бўлган тананинг қаршидиги 40 омдан 500 омгача бўлиши мумкин. Шунинг 
учун хисоб китоб ишларида киши танасининг электр токига нисбатан 
қаршилиги 1000 ом деб қабул қилинади.