№1–маъруза

ишлашини таъминлаш. 
5.Фавқулодда ҳолатларда хавфсизлик тадбирларини режалаштириш. 
6.Фавқулодда ҳолатлар оқибатларини бартараф этиш. 
 
1. Фавқулодда ҳолатларда аҳолини ҳимоялаш принциплари ва 
усуллари 
Фавқулодда ҳолатларда ҳимояланишнинг дастлабки асоси унинг келиб 
чиқиш сабаби, шароити ва механизмини билишдан иборатдир. Фавқулодда 
ҳолатлар вақтида содир бўлиши мумкин бўлган жараѐнлар мохиятини билган 
ҳолда, уларнинг оқибатларини олдиндан аниқлаш мумкин. 
Фавқулодда ҳолатлар содир бўлиши мумкин бўлган вазиятларни, яъни, 
уларни қандай кечишини ва оқибатларини ўз вақтида ва аниқ олдиндан 
аниқлаш, улардан ҳимояланишнинг энг муҳим асоси ҳисобланади. 
Фавқулодда ҳолатлар асосан қуйидаги вазиятларда рўй бериши мумкин: 
-гравитация таъсирида, ер айланиши ѐки ҳарорат фарқи таъсирида тез 
юзага келувчи табиий жараѐнлар; 

---

175 
-моддий бойликларни ва конструкцияларнинг занглаши, физик ва 
химиявий хусусиятларини ўзгариши ва бино ҳамда иншоотларнинг 
емирилишига олиб келувчи ташқи табиий омиллар; 
-иншоотларнинг лойиҳалаш ва қуриш вақтидаги камчилик ҳамда 
нуксонлари 
(қидирув 
ва 
лойиҳалашдаги 
камчиликлар). 
Қурилиш 
материаллари ва конструкциялар сифатининг пастлиги, уларни бажариш 
сифатининг пастлиги, хавфсизлик техникаси қоидаларининг бузилиши ва 
бошқалар); 
-бино ва иншоотларнинг конструкцияларига ва материалларига саноат 
ишлаб чиқариши технологик жараѐнларининг таъсири (рухсат этилган 
миқдордан ортиқ кучланиш, юқори ҳарорат, титраш; оксидловчи буғ-газ 
ва суюқ агрессив муҳит, минерал ѐғ, эмульсия ва дисперсиялар); 
-бино ва иншоотлардан фойдаланиш қоидасини бузилиши ва натижада 
буғ қозонларини, химиявий моддаларни, шахталардаги кўмир чанглари ва 
метан, ѐғочга ишлов берувчи корхоналардаги ѐғоч чанглари, дон 
элеваторларидаги дон чанглари ва бошқа шу кабиларни портлаши; 
-ҳар хил кўринишдаги ҳарбий ҳаракатлар. 
Аҳолини фавқулодда ҳолатлар вақтида ҳимоя қилиш уларнинг салбий 
оқибатларга олиб келиш хавфини олдини олиш ѐки таъсир даражасини 
максимал камайтиришга қаратилган комплекс тадбирлар мажмуидир. 
Аҳолини фавқулодда ҳолатлардан ҳимоялаш самарасига фавқулодда 
ҳолатларда хавфсизлигини таминлаш принципларини тўлиқ ҳисобга олиш ва 
унинг барча воситалари ҳамда усулларидан унумли фойдаланилгандагина 
эришилади. 
Хавфсизликни таминлаш принциплари уларни амалга ошириш 
белгиларига кўра 3 гуруҳга бўлинади;