№1–маъруза

 
Яшиндан ҳимояланиш. 
Атмосфера электри яшинлар, электростатик индукция ва яшин 
разрядини электро магинит индукцияси кўринишида намаѐн бўлади. 
Яшин ва момомақолдироқ вақтида кучли электр зарядлари ҳосил 
бўлиб, уларнинг кучланиши 2 В дан 8 млн В гача, ток кучи эса 200000 А гача 
етиши ва бундай зарядлар биноларга, инсонларга ва хайвонларга катта зарар 
етказиши билан бирга турлий хил даражадаги ѐнғинларни келтириб 
чиқаради. 
Атмосферадаги ҳаво оқимининг ўзгариши натижасида юзага келадиган 
яшин ахолини жароҳатланишига, ѐнғин, портлаш каби бахтсиз ҳодисаларни 
вужудга келтириб чиқаради. Статистик маълумотлар бўйича 7 % га яқин 
ѐнғин яшин уришидан юзага келади. 
Кучли момақалдироқ разрядларидан, ихоталанган металл буюмларида 
электрамагинит ва электро индукциялари натижасида юқори электр 
босимлари ҳосил бўлади. Электр оқимлари электр симлари ер усти ва ер ости 
метал қувурларига ўтади. Бундай электр оқимлари занжирининг узилиши 
билан, чуғ чиқиш, ѐниш хавфи тугилади. 
Яшин нинг таъсири икки хил бўлади. Биринчи тўғри уриш иккинчи 
электростатик ва электромагинит индукцияси кўринишида бўлиши мумкин. 
Яшин уришида ахолининг хавфсизлигини таъминлаш бино, объект, 
дастғох ва турлий хил материалларни портлашдан ѐнишдан, бузилишидан 

---

69 
сақлаш чора тадбирлари белгиланган кўрсаткичлар (инструкциялар) асосида 
амалга оширилади.
Яшиндан ҳимоя қилиш уч турга бўлинади.
Яшиндан ҳимоя қилинадиган барча бино ва иншоатлпар учта 
категорияга бўлинади. Улар асосан бино ва игшоатларнинг жойланишига, 
ѐнғин чиқиши, портлаш хавфсизлиги ва йил давомида яшин келиб чиқиш 
мумкин бўлган сонларининг эхтимолига қараб белгиланади. 
И-тоифа
(категория) ишлаб чиқариш бинолари, объектлар В-И ва В-
ИИ синфига кирувчи ишлаб чиқариш бинолари, аҳоли ишлаш жойларини 
бўлиб, А категориясига мансуб ишлаб чиқаришлар киради.