№1–маъруза

транспорт билан боғлиқ
, автотранспорт воситаларининг ҳаракатидан 
ҳосил бўлади; 
-
транспорт ва технологияга оид
, технологик амалларни бажараѐтган 
машиналар ишидан ҳосил бўлади, бунда машиналар стационар ҳолатда ҳам 
бўлиши мумкин ѐки ишлаб чиқариш биноси ичида ѐки ташқарисида махсус 
тайѐрланган йўлда ҳаракатланиши ҳам мумкин; 
-
технологияга оид,
стационар машиналр ишидан ҳосил бўлади ѐки 
ўзининг титраш манбаи бўлмаган иш жойларига узатилади. 
Титраш одамга етиб бориш усулига қараб, 
умумий ва маҳаллий 
турларга
бўлинади. Биринчи одам танасига таянч юзалар орқали ўтади, 
иккинчиси одамнинг қўли орқали ўтади. Титрашнинг асосий кўрсаткичлари, 
частота, тезлик, тебранишларнинг тезланиши, силжиш амплитудаси 
(мувозанат ҳолатидан энг кўп оғиш). 
Титраш тезлиги частотаси ва силжиш амплитудасига бевосита боғлиқ: 
В = 2πф · А = W * А
 
(7) 
Бу ерда:
В-тебранишлар тезлиги, см/сек; 
ф-тебранишлар частотаси Гц; 
А-силжиш амплитудаси, см; 
W –айланма частота, яъни 2 пф вақтда бўлган тўла тебранишлар 
сони. 
Титрашнинг муҳим тавсифи, шовқиндаги каби, унинг логарифм 
бирлиги- “децибел” билан ўлчанувчи даражасидир. 
Тебранма тезланиш даражаси қуйдаги формуладан топилади: 

---

20 
Л = 20ℓq (
Vo
V
) 
 
(8) 
Бу ерда:
В-тебранма тезлик, см/сек; 
Во-В нинг остона қиймати, 5х10
-5
см/сек. 
Титрашнинг зарарли таъсири қаттиқ чарчашда, бош оғриғи, қичиниш, 
кўнгил айниши, депрессияли асаб бузилишида, ҳаракат координациясининг 
бузилишида, асаб ва юрак –томир тизимлари иши ўзгаришида билинади. 
Титраш узоқ вақт таъсир этганда оѐқ-қўл томирлари тортишиб, 
мушаклар, бўғинлар, пайлар шикастланиши, айрим аъзолар ѐки бутун 
организмда модда алмашинуви бузилиши, юрак хасталиги ва асаб тизими 
хасталиги юзага келиши мумкин. Айниқса, частотаси одам гавдаси ѐки айрим 
аъзоларнинг ўз тебраниш частоталарига тенг титрашлар хавфли. 
Тажрибалардан аниқланишича, 5-6 Гц частотали тебранишлар хавфли, 
улар юракка, унинг атрофларига таъсир этади. 4-9 Гц частотали тебранишлар 
ошқозон, мия ва жигар билан 30-40 Гц ли частоталилари- қўл бармоқлари 
билан, 60-90 Гц лилари-кўз соққаси билан бир хил, яъни устма-уст тушиб, 
кучайтиради, 250-300 Гц ли частота вестибуляр аппаратга ва марказий асаб 
тизимига таъсир этиб, чайқалиш касаллигини келтириб чиқаради. Умумий ва 
маҳаллий титрашлар узоқ таъсир этиб, меҳнат қобилиятини тўла ѐки қисман 
бузиши мумкин. 
Титрашларни ўлчаш учун ишлатиладиган асбоблар: шовқин ва 
титрашларни ўлчаш асбоб ИШВ (русча: измерител шума и вибратции), 
титрашни ўлчаш асбоби ВИП-2 (русча: виброизмерителный прибор), 
Англиянинг “ДОУ” фирмаси аппаратлари, Даниянинг “Брюл ва Кер ” 
фирмаси аппаратлари ва олмониянинг “РФТ” фирмаси асбобларида олиб 
борилади. 
Ишлаб чиқариш бинолари ичидаги доимий иш ўринларидаги 
титрашларнинг чегаравий жоиз қийматлари, титраш иш куни давомида 

---

21 
узлуксиз таъсир этадиган ҳолатлар учун, ГОСТ 12.1.012.-90 “ССБТ 
Вибрастионное безопасност. Общего требования” рақамли ҳужжатда 
берилган. 
5.
Энг самарали усуллар қуйидагилар: 
-титрашни манбаидан камайтириш; 
-резонанс ҳодисаларини камайтириш; 
-конструкциялар мустаҳкамлигини ошириш; 
-йиғишни мувозанатлаш, тирқишларни ростлаш ишлари сифатини 
ошириш; 
-ускуналардан тўғри фойдаланиш; 
-титрашларни 
изоляция қиладиган ва ютадиган воситалардан
фойдаланиш; 
-шахсий ҳимоя. 
Титрашларни ютадиган восита сифатида эластик материаллар, 
қўлларни шахсий ҳимоялаш учун қўлқоплар, енглар, вкладишлар ва 
қистирмалар ишлатилади. Саноат ип-матодан тикилган, титрашга қарши 
ишлатиладиган, кафт тарафида аморотизацияловчи қистирмаси (поролон) 
бор қўлқоплар тикиб чиқаради. Оѐқларни ҳимоялаш учун махсус поябзал 
бор. Унинг таги титрашларни сўндиради; микропорали резинадан, қолипда 
пресслаб тайѐрланган тиззабоплар ҳам ишлатилади. Гавдани ҳимоя қилиш 
учун 
кўкрак 
қопламалари, 
белбоғлар 
ва 
махсус 
костюмлардан 
фойдаланилади.