|
41-rasm. Siqilish choklaridagi qoziqlarning joylashish chizmasi:
1-Bog‘lovchilar bilan mahkamlangan mineral materiallar yoki gruntdan qilingan asoslardagi siqilish choklari; 2- kengayish choki; 3 - qoziqlar; 4 - bog‘lovchilar bilan ishlov berilmagan materiallar (qum, sheben, shlak, graviy-qum aralashmasi) dan qilingan asoslardagi siqilish choklari
Beton qoplama plitasining uzunligi betonning temperaturadan kengayish koeffitsientiga proporsional ko‘payadi va ushbu qoplamani yotqizish vaqtidagi temperaturalar farqiga bog‘liq. Kengayish choklarida qoplama butun e’ni bo‘yicha kesiladi va butun qalinlik bo‘ylab yog‘och, rezina va boshqa materiallardan prokladkalar o‘rnatiladi.
Kengayish chokining yuqori qismi suv o‘tkazmaydigan materiallar (mastika, germetika va x.k) bilan to‘ldiriladi.
Siqilish choklari qoplamalarni qurish paytidagi haroratdan past xavo temperaturasida hosil bo‘ladigan sementbeton plitalarning qisqarishiga yo‘l qo‘yadi. Plita uzunligining qisqarishi paytida qoplama va asos orasida hosil bo‘ladigan ishqalanish kuchi sementbeton qoplamasida tortuvchi zo‘riqishni yuzaga keltiradi.
Siqilish choklari ushbu zo‘riqishni kamaytirish imkonini beradi va bu bilan bog‘liq bo‘lgan ikkita siqilish choklari orasidagi ko‘ndalang tirqishlarni xosil qilish extimolligini kamaytiradi. Siqilish chokining yuqori qismi suv o‘tkazmaydigan materiallar bilan to‘ldiriladi.
Ko‘ndalang va bo‘ylama choklar plitadan plitaga zo‘riqishni qisman uzatish uchun hamda avtomobillarni o‘tishida choklarda zinalar xosil bo‘lishini bartaraf etish uchun armaturalanadi.
Sementbeton asos va qoplamalar qurish texnologiyasi murakkab jarayon bo‘lib, sementning turiga (qotish muddatlarini boshlanishi va tugashiga) iqlim sharoitiga, yetakchi mashina turiga, ishlarni tashkil qilishga bog‘liq holda bajariladi.
Agar sutkalik temperatura o‘zgarishi qoplama yuzasida 20 gradusga yetsa siqilish choklari turi bo‘yicha o‘rnatiladigan bunday choklar armatura qilinmasa ham bo‘ladi, chunki bunday sharoitda barcha ko‘ndalang choklar nazorat choklarida armaturalar yo‘q bo‘lganda 1-2 oy davomida ochiladi. Siqilish choklarida qoziqlar mavjud bo‘lmasa, yo‘llar ekspluatatsiya qilinishi jarayonida o‘yiqlar xosil bo‘lishi mumkin.
Ularni to‘liq bartaraf qilish uchun qoziqlar o‘rnatilishi yoki qoplamalar qalinligini 2 sm ga kengaytirish kerak bo‘ladi.
Yer polotnosi notekis bo‘lgan cho‘kish joylari kutilsa, (5m dan baland bo‘lgan ko‘tarma, yo‘l o‘tkazgichlari va x.k)qoplamaning konstruksiyasi uzunligi 5-7 metr bo‘lgan armaturlangan plitalardan amalga oshiriladi, qumli yoki shag‘al-qumli asoslarda sementbeton qoplamalarni qurish vaqtida yo‘l chekkalariga mahkamlanadigan plitalarning cheti, diametri 12 mm davriy profildagi ikkita sterjen bilan armaturlanadi.
Mahkamlovchi polosalardagi kengayish va siqilish choklari armaturalanmasdan qoplama choklarining davomi sifatida o‘rnatiladi. Qoplama plitasi qalinligi va barcha konstruktiv elementlar qalinligi loyihalash vaqtida hisoblanadi. Yo‘l toifasi va hisoblangan harakat intensivligiga bog‘liq ravishda qoplama qalinligi 18— 24 sm ga teng bo‘ladi.
Sementbeton qoplamalarning asoslari qoplamalarni stabil ishlashiga, betonyotqizuvchi mashinalar komplektini o‘tkazishga, materiallar yuklangan yuk mashinalarning yurishiga mo‘ljallangan bo‘ladi.
Plitalarni yotqizish ishlari texnologiyasiga quyidagi asosiy talablar qo‘yiladi:
-yotqizish natijasida qoplama yuzasi talab qilingan qiyalikda va tekislikda bo‘lishi kerak; har bitta plita o‘zining pastki yuzasi bilan asosga tayanishi kerak;
-yotqizish jarayonida qo‘shni plitalar va loyixadagi choklar eni ulash qurilmasiga to‘g‘ri joylashishi ta’minlangan bo‘lishi kerak.
Plitalar qumning sement bilan quruq aralashmasiga 1:10 nisbatda yoki sementqumli suvli aralashmadan qilingan tekislovchi qatlamga joylashtirilishi mumkin.
Ko‘p xollarda plitalarni yotqizish o‘zi yurar strelkali kranlar yordamida amalga oshiriladi. Kranlarni tanlash ishlab chiqarish quvvati va strelani chiqishi bo‘yicha amalga oshiriladi.
Plitalarni montaj qilish jarayonida kranlar odatda koplamaning yotqizilgan qismida joylashtiriladi.
Avtomobil kranlari va pnevmoxodli kranlardan foydalanib plitalarni yotqizish texnologiyasining ikki turi mavjud: “g‘ildirakdan” yoki yo‘l chekkasida joylashtiriladigan texnikadan.
Birinchi navbatda qoplama o‘qiga ulanadigan plitalar yotqiziladi, undan keyin chekkadagilari yotqiziladi. Bitta to‘liq ko‘ndalang qatorni yotqizgandan keyin, kran xozirgina yotqizilgan plitalar ustidan oldinga siljiydi. Bunda yotqizish sifati birinchi marta sinovdan o‘tkaziladi. Plitalar yaxshi yotqizilgan bo‘lsa, kran ostida plitalar chayqalmasligi yoki sezilarli darajada cho‘kmasligi kerak. Plitalarni montaj qilishdagi ishlab chiqarish quvvatini ko‘tarish uchun katta yuk ko‘tarish qobiliyatiga va uzaytirilgan strelaga ega bo‘lgan kranlarni qo‘llash maqsadga muvofiq, ular bitta to‘xtagan joyida ikki-uchta ko‘ndalang qatorlarga plitalarni yotqizish imkoniyatiga ega.
Plitalarni yotqizish sifati va ishlab chiqarish samaradorligini oshirish uchun kranlar maxsus ushlagichlar bilan jixozlantiriladi, ularning yordamida asosga tushirilayotgan vaqtda plitani gorizontal xolatda bo‘lishi ta’minlanadi.
Plitalarni kran bilan armatura po‘latidan qilingan maxsus xalqadan ushlab ko‘tarish sezilarli texnologik va konstruktiv kamchilikka ega: xalqani o‘rnatishga qo‘shimcha metall sarfi; plitalarni qoplamada yotqizgandan keyin ushbu xalqalarni egish va kesib tashlashga ketadigan qo‘shimcha ish; kran stropalariga xalqani mahkamlash uchun vaqt va qo‘l mehnati sarfi va yotqizgandan keyin ularni bo‘shatishga ketgan vaqt sarfi. Bu kamchiliklar plitalarni yotqizish uchun vakuum - ushlovchi qurilmalarni qo‘llashda bartaraf etiladi. Bunday qurilmalarning asosiy afzalligi- qo‘shimcha qo‘l mehnatini sarflamasdan plitalarni tez ushlashi va qo‘yib yuborishi(bir necha sekund davomida). Ba’zan plitalarni yotqizish uchun rels- formalarda yuradigan portal kranlar qo‘llaniladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
