19-мавзу: туризм соҳасини давлат томонидан бошқариш йўналишлари маъруза машғулоти режаси

19.4. Туризмда давлатнинг бош ислоҳотчи бўлишини таъминлаш

Тарихий обектларни молиялаштиришга қаратилган фармонга мувофиқ, давлат бюджетидан ташқари, турли нодавлат ташкилотларидан олинадиган йиғимлар, объект ва ер участкалари ижарасидан келадиган тушумлар ҳам мавжуд. Фақат уларнинг барчаси ҳали кўплаб объектларнинг йиллик чиқимларини ҳам қопламайди.

Ўзбекистон Республикаси ҳукумати тарихий ва меъморчилик ёдгорликларини молиялаштириш муҳимлигини ҳисобга олиб, Бухоро, Самарқанд, Хива ва бошқа шаҳарлардаги кўплаб объектлари молиялаштиришнинг турли шаклларини ишлаб чиқмоқда. 1997-йилда Бухородаги обектларни таъмирлаш ва унинг 2500 йиллигини нишонлаш учун давлат бюджетидан 10,5 млн сўм ажратилди. Шунга ўхшаш мақсадли молиялаштириш алоҳида объектлар учун ҳам мавжуд – Ал-Бухорий мажмуаси, Нақшбандий ва Ат-Термизий мажмуалари. Яқин йилларда давлат ва маҳаллий бюджет ҳисобидан кўплаб объектларни таъмирлаш режалаштирилган. Ҳар йили бюджетдан ижтимоий соҳани молиялаштиришга маълум миқдорда маблағ ажратилаган.
Туризм соҳасидаги вазифаларни амалга ошириш учун, унинг ривожи учун яхши муҳит яратиш керак бўлади. Шундан келиб чиқиб, “Ўзбектуризм” МК ўрнида бозор шароитидаги барча туризм ташкилотларини тўплаш (координацияси) бўйича туризмни ривожлантириш давлат қўмитаси ташкил этилди.


19.5. Туристик фаолиятни тартибга солувчи ҳужжатларни ишлаб чиқиш тартиби

Ҳуқуқий-норматив таъминот соҳасида биринчи галда: туризм обектларини ҳусусийлаштириш, “Ўзбектуризм” МКга давлатга қарашли туризм обектларини бошқариш ҳуқуқини бериш, туристик фаолиятга жалб қилинган ер участкаларини давлат томонидан кафолатлаш, ҳусусийлаштириш жараёнида чет эл сармоядорларининг иштироки, хорижий сармоядорларга давлат кафолатларини бериш, божхона, тиббий кўриклар, паспорт назорати, виза масалаларини янгилаш ёки қайта кўриб чиқиш лозим бўлади.

Солиқ ва валюта-молия соҳасида қуйидагилар муҳим аҳамиятга эга: солиқ тизимининг ролини рағбатлантириш асосида давлат бошқаруви ва турли шаклдаги туристик ташкилотларга тенг ҳуқуқли шароит яратиш билан антимонопол чоралардан фойдаланиш, солиқ ва имтиёз тизимини такомиллаштириш юли билан солиқ қонунчилигини ривожлантириш, солиқ имтиёзининг асосий қисмини шартнома ва халқаро лойиҳалар орқали мақсадли амалга ошириш.
1995-йилда Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Ўзбекистон Республикасининг “Буюк Ипак йўли” лойиҳасини амалга оширишдаги қатнашуви ва республикада “Халқаро туризмни” ривожлантириш тадбирлари тўғрисида” Фармони еълон қилинди⁴. Унда қуйидагилар кўзда тутилган:
- Самарқанд, Бухоро, Хива ва Тошкентда янги ташкил етилган туристик ташкилот ва корхоналарни биринчи фойда олгунга қадар, (руйхатга қўйилгандан бошлаб 3 йил ўтмасдан) барча турдаги солиқлардан озод қилиш. Фойда олинган биринчи йилда бу ташкилотлар 50% миқдорида даромад солиги тўлайдилар, иккинчи йили 75%, учинчи йил 100% тўлайди. Бошқача айтганда имтиёз даври 5 йилни ташкил этади;
- Самарқанд, Бухоро, Хива ва Тошкентдаги туризм соҳасидаги қўшма корхоналарни 5 йил давомида солиқлардан озод қилиш.
Бунга қўшимча равишда, хорижий сармоядорларга бериладиган имтиёз ва рағбат қуйидагилардан иборат:
- ишлаб чиқариш кўламида експорти 30%дан кам бўлмаган корхоналарни даромад солиғидан озод этиш;
- давлат сармоя дастурига кирган лойиҳалар 5 йил солиқдан озод этилади;
- сармоявий лойиҳаларни амалга оширишда сармоядорларнинг республика молия марказларидаги кредит ресурсларидан фойдаланиш имконияти;
- ишлаб чиқариш ва янги технологияни кенгайтираётган сармоядорларни фойданинг бир қисмига солиқ тўлашдан озод этиш;
- ҳусусий ишлаб чиқарилган маҳсулотларни тўсиқсиз (лицензиясиз) олиб чиқиш;
- олиб кириш ва олиб чиқишдаги муҳим қулайликлар;
- товар импортида божхона тўловининг мавжуд эмаслиги;
-мулкни ҳусусийлаштириш учун жисмоний ва юридик шахсларга рухсат берилиши;
- хўжалик қурилиши ва иншоотлари бор йерни ҳусусийлаштириш имкониятининг борлиги.

1^ Norhayev A. Xalqaro turizm iqtisodiy rivojlanish vositalaridan biri. //J.O‘zbekiston iqtisodiy axborotnomasi. 2001. №11-12. 56-58 –b.

2^ Norchayev.A.N. Xalqaro turizm rivojlanishining iqtisodiy o’sishga ta’siri. i.f.n.diss.-TDIU, 2004. 78 –b.

3^ “O‘zbеkturizm” Milliy Kompaniyasining 2002 yilgi hisobotidan.

4^ Mirzaev M., Alieva М. Turizm huquqi. –T.: Talqin. 2003. 23 –b.