19 asr oxiri va 20 asr boshlarida sotsiologiyaning rivojlanish bosqichlari

МАВЗУ № 2. СОЦИОЛОГИЯНИНГ ФАНЛАР ТИЗИМИДАГИ ЎРНИ

• МАВЗУ № 2. СОЦИОЛОГИЯНИНГ ФАНЛАР ТИЗИМИДАГИ ЎРНИ
• Режа:
• 1.Фундаментал социология
• 2.Социологиянинг аниқ фанлар билан муносабати
• 3.Социология ва бошқа ижтимоий-гуманитар фанлар
•  

• Бугунги кунда ҳеч бир фанни аниқ фан бўлмиш математика билан ўзаро алоқасисиз тасаввур қилиб бўлмайди. Жумладан, социология фани ҳам ушбу фан билан чамбарчас алоқададир ва ўзининг тараққиётини у билан ҳамкорликсиз таъминлай олмайди. Замонавий социология назариясига бир қатор математик тушунчалар асосли тарзда кириб келдиларки, уларнинг аҳамияти ҳақида кўп мулоҳаза қилиш мумкин. Масалан, структура, элемент, қисм, функция ва айниқса ўлчов тушунчалари социология фанининг муҳим тадқиқот элементларига айланиб ўлгуришди.
• Sociology . The Essential chapter 7
•  

Статистика ҳам аниқ фан сифатида социологияга жамиятдаги устувор социал муаммоларни ажратиб олиб, таҳлил қилишга кўмак беради. Статистик методлар бизга ўрганилаётган объектнинг асосий ва асосий бўлмаган томонларни аниқлашга ҳам ёрдам бериши керак. Статистик қонуниятларни ўргана бориб, биз индивидуаллик, ягоналик ва сифатий хосликдан узоқлашамиз. Бу ҳол эса тадқиқотлар натижаларига ўз таъсирини ўтказмай қолмайди. Шу билан биргаликда статистик маълумотларсиз социолог ўз тадқиқотини сира ҳам бошлай олмайди.

• Статистика ҳам аниқ фан сифатида социологияга жамиятдаги устувор социал муаммоларни ажратиб олиб, таҳлил қилишга кўмак беради. Статистик методлар бизга ўрганилаётган объектнинг асосий ва асосий бўлмаган томонларни аниқлашга ҳам ёрдам бериши керак. Статистик қонуниятларни ўргана бориб, биз индивидуаллик, ягоналик ва сифатий хосликдан узоқлашамиз. Бу ҳол эса тадқиқотлар натижаларига ўз таъсирини ўтказмай қолмайди. Шу билан биргаликда статистик маълумотларсиз социолог ўз тадқиқотини сира ҳам бошлай олмайди.

Социологияни бошқа ижтимоий фанлар билан алоқаси жуда мураккабдир. Чунки уларнинг тадқиқот объекти умумийдир, яъни жамият. Лекин уларнинг ҳар бири жамият ҳаётининг алоҳида бир бўлагини тадқиқ қилади. Масалан, иқтисод жамиятнинг иқтисодий соҳасини, ҳуқуқшунослик жамият ҳаётини мувофиқлаштириб турадиган ҳуқуқий қонунлар ва меъёрларни ишлаб чиқиш ва ҳаётга тадбиқ этиш, сиёсатшунослик эса жамиятда кечаётган сиёсий жараёнларни, диншунос дин ва жамият муносабатларини, этика, эстетика фанлари жамиятдаги маънавий муҳитни таҳлил қиладилар. Социология эса улардан фарқи ўлароқ жамиятни комплекс тарзда тадқиқ қилади.

• Социологияни бошқа ижтимоий фанлар билан алоқаси жуда мураккабдир. Чунки уларнинг тадқиқот объекти умумийдир, яъни жамият. Лекин уларнинг ҳар бири жамият ҳаётининг алоҳида бир бўлагини тадқиқ қилади. Масалан, иқтисод жамиятнинг иқтисодий соҳасини, ҳуқуқшунослик жамият ҳаётини мувофиқлаштириб турадиган ҳуқуқий қонунлар ва меъёрларни ишлаб чиқиш ва ҳаётга тадбиқ этиш, сиёсатшунослик эса жамиятда кечаётган сиёсий жараёнларни, диншунос дин ва жамият муносабатларини, этика, эстетика фанлари жамиятдаги маънавий муҳитни таҳлил қиладилар. Социология эса улардан фарқи ўлароқ жамиятни комплекс тарзда тадқиқ қилади.
• Sociology in modules Richard T. SchaeferD E P A U L U N I V E R S I T Y page 8

Бир омил позитивистик-нутуралистик мактабла
Географик мактаб.
Социал дарвинизм
Ирқий-антропологик мактаб.
Механицизм.
Биоорганик мактаб
девиант ҳулқ-атвор муаммоси
алокоголизм
гиёҳвандлик
фоҳишабозлик
жиноятчилик
коррупция
суицид