1800-Barbary sohili qaroqchilarining savdoga aralashuvi

Shuningdek: 1862 yil - Ittifoq qurshovi va inflyatsiya; 1914 yil - inqiroz

Asosiy hujjatlarni ko'ring: 1807 yil – Taqiq akti

Qo'shimcha o'qish uchun

Smelser, Marshall. Demokratik Respublikasi, 1801-1815. Nyu -York: Xarper va Rou, 1968 yil.

Spivak, Burton. Jeffersonning ingliz inqirozi: tijorat, taqiq va respublika inqilobi. Charlottesville: Virjiniya universiteti matbuoti, 1979.

Temin, Piter. XIX asrda temir va po'lat: iqtisodiy surishtiruv.

Kembrij, Ma: MiT Press, 1964.

1812 yilgi urush

1812 yilgi Amerika Qo'shma Shtatlari va Britaniya o'rtasidagi urush iqtisodiyot va savdo bilan bog'liq edi. Muammo dengizchilarning taassurotlaridan boshlandi. Britaniya kemalarida sharoit ayniqsa yomon edi, chunki ingliz dengizchilariga qattiq tartib-intizom ishlatilgan va ular ko’pincha xizmatga majburlanishar edi. Bundan farqli o'laroq, amerikalik dengizchilar oyiga 30 dollarga yaqin maosh olsalar, britaniyalik dengizchilar uchun oyiga 7 dollar maosh to’lanar edi. Natijada ingliz dengizchilari ko'pincha Amerika kemalari bilan shartnoma imzolardilar. Bu amaliyotga qarshi kurashish uchun Britaniya kemalari Amerika kemalarni to'xtatib, britan qochqinlarini qidira boshladilar. Aynan bir yil ichida 250 ta Amerika bayrog’i ostidagi kemalari qo'lga olindi va tintuv qilindi. 1808-1811-yillar orasida Amerika kemalaridagi 6000 dan ortiq britaniya dengizchilari tazyiq ostida qolishdi. Tortishuvning yana bir asosiy sababi - Amerika yuk tashishining oshishi va Britaniya yuk tashishining pasayishi bo’ldi. Qo'shma Shtatlar va Buyuk Britaniya o'rtasidagi iqtisodiy keskinlik g'arbiy chegarada yuzaga kela boshladi. Britaniyaliklar mo'yna savdosini o’zlari nazorat qilishni xohlashar edi. Amerikaliklar ham g'arbdan yer izlab, o’z sanoatini yoyishga harakat qildi. Tamaki Maryland va Virginia tuproqlarini hosildorligi pasaytirib yuborgani uchun hatto, Janubliklar ham g’arbdan yer qidirishga tushishgandi. Umuman olganda, AQSh va Britaniya 1776-yilda boshlangan o'zaro iqtisodiy urushni hech qachon tugatmagan.

Evropadagi siyosiy va harbiy mojarolar vaziyatni murakkablashtirdi. Ingiliz va Fransuzlarning urushda bo’lishi savdoga xalaqit berardi va Amerika jamoatchiligi Napoleon urushlarida o’zlari istagan xalqni qo'llab-quvvatlash uchun bo'linishdi. Yangi Angliyadan ko’plab dengizchilar va ularning oilalari Amerika urush e’lon qilishi niyatini to’xtatadi deb ishonishdi. Yangi Angliya allaqachon urush nihoyasiga yetmasdan oldin savdo -sotiqni yo'qotdi, shuning uchun ko'pchilik Amerikani iqtisodiy sabablarga ko'ra urushga kirishiga qarshi chiqdi. G'arbiy Ohio, Tennessi va Kentukki shtatlari urushni xohlashdi, chunki britaniyaliklar mo'yna savdosi va g'arbiy ekspansiyaga aralashayotgan edi. 1811-yilda Kongress boshqa odam notiq siyosatda agressiv bo’lgan Kentukki Henry Clay qo’liga o’tdi. Prezident Jeyms Madison 1812-yilda qasamyod qabul qilganidan keyin urush e'lon qilish uchun bosim ostida qolgandi. 1812-yil 18-iyunda AQSH Britaniyaga qarshi urush e’lon qildi va dastlab Britaniya muvaffaqiyatga erishdi chunki Buyuk Britaniya urushda Napoleon bilan bir tomonda turib jang olib bordi. Britaniya AQShni uning koloniyalari bilan savdo-sotiqqa bog'liqligi tufayli dengiz qurshovi orqali g'alaba qozonishga umid qilgandi. Savdoning uzilishi nafaqat fuqarolarga zarar etkazar edi, balki davlat daromadlarining asosiy manbai bo'lgan tariflarning ham keskin pasayishiga olib keldi. AQSh hukumati profitsitda bo’lgan davlatlardan qarz olishga majbur bo'ldi. Hukumat xarajatlari ham oshdi, chunki armiya va dengiz floti yaxshilanishi hamda kengaytirilishi kerak edi. 1814-yilga kelib bu xarajatlar Qo'shma Shtatlarni yana chuqur qarzga botirdi.

Buyuk Britaniyaning Amerikags qo’llagan bu qurshovi halokatli bo'ldi va buning natijasida narxlar ko'tarildi. Britaniya qurshovi O'rta G'arbiy Missisipidan Nyu -Orleangacha, keyin Nyu -York va Filadelfiyaga kema orqali dengiz yo'lidan foydalanishga to'sqinlik qildi. Nyu -Yorkda Kentukki va Tennessi viski narxi uch barobar oshdi. Talabni qondirish uchun appalachi tog'lari orqali vagonli poyezdlar kerak edi. G'arbiy Hindistondan kelgan shakar hali ham Nyu -Orleanga etib borishi mumkin edi, lekin dengiz orqali Nyu –Yorkka borish yo’llari berkitilgan edi. Buning oqibatida Nyu -Orleandagi shakarning bir qadog’i 9 dollarga sotildi, Nyu -Yorkda esa bir qadog’i 40 dollargako’tarildi. Odatda dengiz orqali Nyu -Yorkka boradigan Janubiy Karolina guruchlari ham qurshovga olindi. Bu guruch narxini 100 kg uchun 3 dollardan 100 kg uchun 12 dollarga oshishiga xizmat qildi. Mamlakat qarzi ko'tarilganda, Kongress urushni moliyalashtirish uchun bir qator soliqlarni amalga oshirishga majbur bo'ldi. Shtatlardan to'g'ridan -to'g'ri soliq undirildi. Hashamatli narsalarga yo'naltirilgan tovarlar uchun soliq solindi. Viski solig'i ikki baravar oshirildi. Ishlab chiqarilgan tovarlar uchun soliqlar tamaki, temir, sham, egar, etik, oltin mahsulotlari, kumush, taqinchoqlar va mebellarga soliq yana 100 dollarga oshdi. Bu soliqlardan tushgan tushumlar 1815-yilda mamlakatga 13 million dollar mablag’ keltirdi, bu urush xarajatlarini qopladi. Bundan tashqari, pochta markalari uchun to'lovlar ham oshdi. Hukumat xarajatlarning katta qismini qoplash uchun 6 foizlik xazina veksellarini chiqarishga majbur bo’ldi. Soliqlar, to'lovlar, qarz olish va savdo tanqisligi Amerika fuqarolari orasida urushni qo'llab-quvvatlashni kamaytiradigan o’rtacha inflyatsiya spiralini yaratdi. Urushning umumiy qiymati va uning iqtisodiy azoblari amerikaliklarni yangi urushlarga bo’lgan ishtiyoqini so’ndirdi. Umumiy xarajatlar, shu jumladan iqtisodiy imkoniyatlarning yo'qolishi 157 million dollarga baholandi. Dengiz xarajatlari 16 million dollardan oshdi. Hukumat 80 million dollar qarz olishga majbur bo'ldi. 1815-yilga kelib umumiy qarz 147 million dollarga yetdi. Hukumat, shuningdek, askarlar maoshini to'lash uchun yer shartnomalarida ko'plab imtiyozlarni berdi. Vashington shahri britaniyaliklar tomonidan yoqib yuborildi, natijada urush bilan bog'liq millionlab qo'shimcha xarajatlar kelib chiqdi.

AQSh kemalarida dengizchilarning norozilik kayfiyatlari to'xtatilgan bo'lsa -da, urushdan ko'p narsa olinmadi. Ko'p o'tmay, Britaniya Qo'shma Shtatlarga qarshi iqtisodiy urushning yangi turini boshlaydi: bu payda juda ko’p ishlab chiqarilgan tovarlar Amerikaga jo’natilish uchunqulay paytni kutardi. Bir ijobiy natija shundaki, amerikaning temir, to'qimachilik va shisha sanoati britaniya dengiz qurshovini bartaraf etish uchun kengaytirildi. Urushdan keyin Amerika qisqa iqtisodiy rivojlanish davrini boshdan kechirdi. 1812-yilda tamaki bir qutisi 3 sentdan 1817 yilda 16 sentgacha ko'tarildi, buning oqibatida esa janubda iqtsodiy o’sish kuzatildi. 1817-yilga kelib eksport 30 million dollardan 68 million dollarga etdi.