18-seminar: Turkiston o’lkasida xalq maorif tizimi Reja

Н.А.Северцев (1827-1886) катта текширишлар олиб борди. У «Дунё томи» Помир тоғи тизимини ўрганиб чиқди. Саёҳат давомида зоология, ботаника, минералларга доир гнамуналар тўплади. Машҳур рус географи П.П.Семёнов ― Тяншанский (1827-1914) Тяншан тоғ тизимлари баёнида география билимларига асос солди. Рус табиатшуноси А.Ф.Федченко (1844-1873) Фарғона водийси ва Олойни, шунингдек Зарафшон водийси билан Қизилқумни ҳам текшириб чиқди. Геолог ва географ И.В.Мушкетов (1850-1902) Шимолий Тяншан тизмаларининг геолог асосларини кўрсатиб берди. Туркистон фойдали қазилмалар рўйҳатини тузди. И.В.Мушкетов (Г.Д.Романовский билан биргаликда) Туркистоннинг биринчи минералогик харитасини тузди. У ўз ишларини умумлаштириб, «Ўрта Осиёни ўрганиш тарихи» деб номланган асарини ёзди.
В.В.Докучаев Ўрта Осиё тупроқларини таркибини ўрганишга кўп меҳнат сарф қилди. 1867 йилда Тошкентда метеорология станцияси очилди. У ўлканинг иқлимини ўрганишга киришди. 1870 йилда Тошкентда Туркистон халқ кутубхонаси ташкил қилинди. 1874 йилда Обсерватория очилди. 1870 йилда Ўрта Осиё олимлари жамияти тузилиб, у ўз олдига Ўрта Осиё тарихи, географияси, этнографияси, статистикаси, иқтисодига оид маълумотларни мақсад қилиб қўйди. Ўлкада ҳаммаси бўлиб 15 га яқин миллий жамиятлар иш олиб борди.

1O’zbekistonning yangi tarixi. Birinchi kitob.253-bet.

1Kim P.G. Uydirmа vа hаqiqаt. «O’zbekiston аdаbiyoti vа sаn`аti», 1989, 20 oktyabr.

1Bu haqida qarang: O’zbekistonning yangi tarixi. Birinchi kitob. Turkiston chor Rossiyasi mustamlakachiligi davrida. Tuzuvchilar H.Sodiqov, R.Shamsutdinoc, P.Ravshanov,Q.Usmonov, “Sharq”, T., 2000.253-277-betlar.Kаrimov Sh., Shаmsutdinov R. Turkiston Rusiya bosqini dаvridа. Аndijon, 1995.90-159-betlar.

2Dmitrovskiy N.А. Dvаdtsаtipyatiletiye Turkestаnskoy publichnoy biblioteki «Turkestаnskiye vedomosti», 1895, № 15,18,28,33,37.

1Qosimovа O. O’zbekistondа kutubxonаchilik tarixi.T., «O’qituvchi», 1992.