18-seminar: Turkiston o’lkasida xalq maorif tizimi Reja



Download 95,5 Kb.
bet2/5
Sana14.06.2022
Hajmi95,5 Kb.
#671405
1   2   3   4   5
Bog'liq
18-seminar

«Golos» gazetasi 1874 yil 29 avgust sonida suv xo`jaligi masalasi haqida bunday yozadi: «. . .amalda ko`pincha tuzemetslardan (ya`ni mahalliy aholidan-mualliflar) ko`p narsani o`rganishga to`g`ri kelmoqda. Shunday qilib, irrigatsiya haqida bizda (ya`ni Rossiya-mualliflar) oxirgi vaqtgacha o`ylanmagan edi. Osiyoda esa bu soha yuksak darajada rivojlangan va, albatta, dalalarni sun`iy sug`orish bo`yicha biz O`rta Osiyoliklarga hech narsa o`rgata olmaymiz. Bizda Janubiy Rossiyada irrigatsiya borasida tortishuvlar davom etayotgan bir davrda Osiyoliklar tog`larda korizlar orqali kanallar qurishmoqda. Uning tubidan o`nlab sajyen yuqori suvlarni chiqarishmoqda, bir qoyadan ikkinchi qoyagaarg`amchi tortib tarnov yordamida suv olishmoqda, bular esa bizdagi donishmandlarning tuchiga ham kirmagan».
Rus olimlari, sayyoxlari, savdogarlari Qo`qon xonligidagina emas, balki o`lkaning boshqa joylarida ham sun`iy sug`orish usulini o`z ko`zlari bilan ko`rib yuksak baho berdilar. Masalan, N.Ulyanov yozgan edi: «Bu mahalliy Leonardo da Vinchilar ijodida bir bosh emas, balki bir necha avlodlarning tajribali aqlini ko`rdim».
Turkiston xalqlari madaniyati haqida Turkiston general-gubernatori S.M.Duxovskiyning podshoga sadoqatini izhor etib-yozgan dokladida (1899 yil) qiziqarli fikrlar bor. Jumladan, u shunday yozadi: «Uzoq vaqtlar mobaynida Buxoro butun musulmonlar (sunniylar) olamida musulmon xuquqshunosligi va ilmining mo``tabar markazi sifatida tan olib kelingan, boz ustiga bu obro`-e`tiborni xanuz yo`qotmay kelayotir.
Bir vaqtlar o`rtaosiyoliklar ruhoniylar, qonunshunosu arab tili bilimdonlari faoliyatining ahamiyati naqadar ulug` bo`lganini bugungi kunda butun dunyodagi musulmon-sunniylar qo`llayotgan mashhur va mo`tabar shariat majmualarining ayrimlari O`rta Osiyoda bitilganini eslashning o`zigina kifoya. «Hidoya-i-Sharif» Marg`ilonda, «Aqoid» Buxoroda, «Hikmat-ul-Ayn» Samarqandda yaratildi. Musulmon olamiga shariatning so`nggi talqinini O`rta Osiyo taqdim etdi. Bulardan tashqari, bu o`lka olamga Navoiy, So`fi Olloyor, Ahmad Yassaviy, Mashrab kabi shoir-so`fiylarni berdi».
Xullas, Turkistonda Rossiya bosqiniga qadar aholining savodxonlikning va madaniyati darajasi ba`zi kimsalar ta`kidlagani singari qoloq bo`lmagan. To`g`ri, hozirgi davrga nisbatan oladigan bo`lsaq savodsizlar Turkiston o`lkasida XIX asrda ko`p bo`lgan. Ammo o`tgan o`sha XIX asrda qaysi mamlakatda ahvol bundan ko`ra yaxshiroq edi? Shuning uchun xalqimizning o`tmish tarixini nodonlarcha qora bo`yoqlarda yoritishga istiqlol tufayli barham berilmoqda.1
Chor Rossiyasi Turkiston o`lkasini o`z mustamlasigaaylantirgan XIX asrning ikkinchi yarmida o`lkaning ijtimoiy-madaniy hayotidaalbatta ba`zi bir ijobiy o`zgarish va yangiliklar bo`ldi. Bu o`zgarishlar va yangiliklar mustamlakachilar tomonidan yerli xalqlarning talab va ehtiyojlarini qondirish maqsadida ro`yobga chiqarilgani yo`q. Balki, birinchi navbatda vaasosan bosqinchilarning talablari va manfaatlari nuqtai-nazaridan amalga oshirildi. Ana shunday yangilik va o`zgarishlardan biri o`lkadaaholiga xizmat qiluvchi madaniy-ma’rifiy muassasalarining paydo bo’lishidir. 1870 yilda Toshkentda
Download 95,5 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish